معرفی نظام آموزش عالی ترکیه

نظام آموزش عالی ترکیه در سال ۱۹۸۱ میلادی مطابق با قانون جدید آموزش عالی در این کشور به طور اساسی دستخوش اصلاحات شد و بدینوسیله این سیستم، محورعملکرد تمام موسسات آموزش عالی مرتبط با وزارت آموزش عالی در ترکیه قرار گرفت.

به گزارش سرویس «دانشگاهی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، پس از این اصلاحات، تمامی موسسات آموزش عالی بعنوان دانشگاه در نظر گرفته شدند.

به دنبال آن آموزش عالی در سرتاسر ترکیه گسترش یافت و نحوه پذیرش در دانشگاه‌ها با استفاده از آزمون هماهنگ، متمرکز صورت گرفت.

علاوه بر دانشگاه‌های دولتی، نخستین دانشگاه غیرانتفاعی در ترکیه در سال ۱۹۸۶ میلادی شروع به کار کرد.

دانش‌آموزان در ترکیه پس از پایان تحصیلات دبیرستان می‌توانند وارد تحصیلات عالی دانشگاهی شوند که این نظام مطابق با سیستم آموزشی موسوم به «بولونیا» است که یک سیستم هماهنگ آموزشی در میان کشورهای اروپایی است. نظام آموزشی بولونیا، با کوتاه کردن دوره‌های کارشناسی به حداکثر سه سال و کارشناسی ارشد به حداکثر دو سال، یک نظام آموزشی واحد ارائه می‏‌کند.

۱- ساختار نظام آموزش عالی در ترکیه:

شورای آموزش و پرورش ترکیه موسوم به YÖK بطور رسمی ۲۱ عضو دارد که یک سوم اعضای آنها مستقیما از سوی رییس‌جمهور ترکیه انتخاب می‌شوند. این اعضا شامل روسای سابق و کارکنان دانشگاه‌ها می‌شوند. یک سوم آنها نیز توسط اعضای مجلس (کابینه) و یک سوم دیگر نیز توسط شورای میان دانشگاهی و از بین استادانی که عضو شورا نیستند، انتخاب می‌شوند.

۲- ساختار موسسات آموزش عالی در ترکیه:

موسسات آموزش عالی در ترکیه شامل دانشگاه‌ها، موسسات عالی فن‌آوری، مدارس فنی و حرفه‌ای و سایر موسسات آموزش عالی شامل آکادمی‌های پلیس و ارتش هستند.

در ترکیه دو نوع دانشگاه وجود دارد که از آنها با عنوان دانشگاه دولتی و دانشگاه غیرانتفاعی یاد می‌شود. این دانشگاه‌ها شامل بخش‌های مختلفی چون دانشکده‌ها، دانشکده فوق لیسانس، دانشکده چند مقطعی ، مدرسه عالی هنر، مدارس عالی حرفه‌ای، اداره گروه آموزشی و مرکز تحقیقات و مطالعات کاربردی هستند که توضیح هر یک به شرح زیر است:

– دانشکده: مکانی است که تحصیلات عالی ارائه می‌دهد و تحقیقات دانشگاهی و انتشارات وابسته به آن در آنجا انجام می‌گیرد.

– دانشکده فوق لیسانس: دانشکده‌ای است که تحصیلات بالاتر از کارشناسی و تحقیقات علمی و دانشگاهی در آن انجام گرفته و مدارک علمی کارشناسی ارشد، کارشناسی ارشد علوم و دکترا ارائه می‌دهد.

– موسسات آموزشی چند مقطعی: که پس از دبیرستان آغاز شد و طی هشت ترم یک حرفه مشخص را آموزش می‌دهند.

– دانشکده (مدارس عالی) هنر: دانشکده‌ای است که رشته‌های موسیقی و هنر ارائه می‌دهد. این دوره‌ها هشت ترم به طول می‌انجامند.

– مدارس عالی حرفه‌ای: موسسات آموزش عالی هستند که وظیفه آنها تربیت نیروی کاری طی چهار ترم آموزشی است.

– مراکز تحقیقاتی و علوم کاربردی: موسسات آموزش عالی هستند که تحقیقات و مطالعات کاربردی انجام می‌دهند. تا پایان سال تحصیلی ۲۰۱۰ – ۲۰۰۹ میلادی، ۱۶۳ موسسه آموزش عالی در ترکیه فعال هستند.

۳- مدارج علمی آموزش عالی در ترکیه

– فوق دیپلم: این مدرک دو سال پس از تحصیل در آموزش عالی و توسط دانشگاه‌ها و موسسات عالی فنی و حرفه‌ای اعطا می‌شود. ضمن اینکه در این مقطع تعدادی دوره غیرحضوری نیز ارائه می‌شوند. جهت اخذ این مدرک در برخی موارد نیاز به گذراندن دوره‌های کارآموزی وجود دارد.

– کارشناسی: این مدرک پس از دوره تحصیلی چهار ساله در دانشگاه اعطا می‌شود. البته طول دوره تحصیلی در رشته‌های دندانپزشکی، دامپزشکی و داروسازی پنج سال و رشته پزشکی شش سال است. ضمن اینکه ارزش تحصیلی این چهار رشته معادل با مقطع کارشناسی ارشد است.

– کارشناسی ارشد: طول این دوره دو سال است و به فارغ‌التحصیلان این دوره‌ها عنوان کارشناسی ارشد (MA) و کارشناسی ارشد علوم (MS) اعطا می‌شود.

– مقطع دکتری: این دوره به طور کلی هشت ترم به طول می‌انجامد که حداقل شامل هفت درس و ۲۱ واحد، آزمون حرفه‌ای، رساله دکتری و دفاع از رساله دکتری می‌شود.

۴- مدیریت موسسات آموزش عالی:

در ترکیه روسای دانشگاه و شورای منتخب استادان، مسوول هماهنگی قسمت‌های مربوط به دانشگاه هستند. در دانشگاه‌های دولتی جهت ریاست دانشگاه شش کاندیدا نامزد می‌شوند که سه نفر از این شش نفر از سوی شورای آموزش و پرورش ترکیه به رییس‌جمهور این کشور معرفی شده و وی انتخاب نهایی را از بین این سه کاندیدا انجام می‌دهد. در دانشگاه‌های غیرانتفاعی نیز انتخاب کاندیداها و انتصاب رییس دانشگاه از سوی هیات امنای مورد تایید شورای آموزش و پرورش ترکیه (YÖK) انجام می‌گیرد.

۵- انواع شیوه‌های آموزش عالی

– آموزش حضوری: به طور کلی در بیشتر موسسات آموزش عالی ترکیه شیوه آموزش حضوری انجام می‌شود. در این شیوه آموزشی دانشجویان موظف به حضور در کلاس و آموزش‌های علمی هستند.

– آموزش مجازی یا مکاتبه‌ای: دانشجویان در این شیوه آموزشی دروس خود را از طریق رادیو، تلویزیون یا وسایل کمک آموزشی دنبال کنند. از سال ۱۹۸۲ میلادی دانشکده آموزش‌های آزاد دانشگاه آنادولو، شروع به ارائه دوره‌های مکاتبه‌ای دو ساله و چهار ساله در مقطع کارشناسی کرد. امروزه علاوه بر دانشگاه آنادولو، موسسات آموزش عالی بسیاری از طریق اینترنت دوره‌های آموزشی مجازی و مکاتبه‌ای ارائه می‌دهند.

۶- زبان آموزش

زبان اصلی آموزشی در آموزش عالی ترکیه زبانی ترکی است اما برخی از موسسات آموزش عالی در این کشور دروس خود را به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی یا آلمانی ارائه می‌دهند. این دانشگاه‌ها یک دوره یک ساله آمادگی زبان نیز برگزار می‌کنند. علاوه بر این برخی دانشگاه‌ها رشته‌هایی را ارائه می‌دهند که زبان آموزشی در ۳۰ درصد از آنها زبان انگلیسی است.

۷- درآمد و بودجه موسسات آموزش عالی

بودجه موسسات آموزش عالی دولتی از سوی دولت تامین می‌شود و این بودجه بر مبنای هزینه‌های این موسسات در سال تحصیلی ماقبل تعیین می‌گردد. درآمد این موسسات همچنین از طریق دریافت شهریه‌ها، انتشارات و فروش آنها، دارایی‌های منقول و غیرمنقول و سرمایه‌های آنها تامین می‌شود. بودجه دانشگاه‌های غیرانتفاعی نیز توسط بنیانگذاران آنها تامین می‌شود.

۸- شرایط پذیرش

برای پذیرش در تمام دوره‌های کارشناسی در ترکیه اخذ دیپلم معتبر دبیرستان و نمره کافی در آزمون‌های پذیرش دانشجو با عنوان YGS و LYS مورد نیاز است. این آزمون‌ها درواقع آزمون‌های متمرکزی هستند که توسط مرکز انتخاب و پذیرش دانشجویان (OSYM) برگزار می‌شوند که این مرکز تحت نظارت شورای آموزش و پرورش ترکیه است. آزمون (YGS) معمولا در خلال ماه آوریل و آزمون (LYS) معمولا در خلال ماه ژوئن و به صورت هماهنگ در سراسر کشور برگزار می‌شود.

۹- دانشجویان خارجی و بین‌المللی در ترکیه

علاقمندان به تحصیل در ترکیه باید تحصیلات متوسطه خود را که معادل با تحصیلات دبیرستان در ترکیه است به پایان رسانده باشند. آنها مستقیما اقدام به پذیرش در رشته‌های مورد نظر خود در دانشگاه‌ها می‌کنند. دانشجویانی که علاقمند به اخذ مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری در ترکیه هستند نیز می‌توانند مستقیما اقدام به اخذ پذیرش در دانشگاه مورد علاقه خود نمایند. این دانشگاه‌ها هر کدام شرایط پذیرش خاص خود را دارند. برای دانشجویان بین‌المللی از سوی وزارت آموزش ملی ترکیه بورسیه‌های تحصیلی نیز ارائه می‌شود.

۱۰- شهریه‌های تحصیلی:

شهریه‌های دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی در ترکیه متفاوت است. در دانشگاه‌های دولتی میزان شهریه‌های دریافتی از سوی شورای وزیران و با توجه به نوع و طول دوره آموزشی در رشته‌های مختلف تعیین می‌شود. اما شهریه دانشگاه‌های غیردولتی توسط هیات امنای دانشگاه‌ها تعیین می‌شود. دانشجویان باید پیش از شروع ترم، شهریه خود را پرداخت نمایند. در هر دو دانشگاه اعم از دولتی و غیردولتی درصد معینی از دانشجویان کمک هزینه تحصیلی دریافت می‌کنند که این کمک هزینه تحصیلی می‌تواند کمک هزینه کامل یا جزیی باشد.

۱۱- حمایت مالی از دانشجویان:

در ترکیه یک نظام هماهنگ دولتی جهت پرداخت وام یا کمک هزینه تحصیلی برای دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری وجود دارد که به شهروندان ترکیه‌ای اعطا می‌شود. ضمن اینکه پاداش‌هایی در قالب بورسیه نیز به دانشجویان ارائه می‌گردد.

۱۲- معادل‌سازی مدارک علمی ترکیه

در راستای کنوانسیون لیسبون در سال ۲۰۰۷ میلادی، آیین‌نامه جدید آموزش عالی خارجی ترکیه مورد بررسی قرار گرفته و اجرایی شد. پس از آن، آیین‌نامه جدید در شیوه معادل‌سازی مدارک دیپلم دانشجویان خارجی اعمال شد و دانشجویان خارجی که مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد دارند می‌بایست مدارک خود را جهت معادل‌سازی به شورای آموزش و پرورش ترکیه ارائه دهند.