محمدعلی موحد، مورخ و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران و مصحح نامدار، در سال ۱۳۰۲ در شهر تبریز دیده به جهان گشود
وی تحصیل را در مدارس تدین و اتحاد نوی شهر تبریز آغاز نمود و در سال ۱۳۱۹ پس از اخذ دیپلم متوسطه در رشته ادبی به تهران آمد. اما به واسطه فوت پدر (در سال ۱۳۱۷) به تبریز بازگشت و سرپرستی خانواده را برعهده گرفت و به مدت ده سال در تبریز و تهران رحل اقامت افکند.
در سال ۱۳۲۹ به شرکت نفت آبادان رفته و پس از خلع ید انگلیسیها در سال ۱۳۳۲ سردبیری روزنامهی شرکت نفت را به عهده گرفت و در همین سال به تهران انتقال یافت. وی در سال ۱۳۳۲ کار بر روی ترجمه رحله این بطوطه(سفرنامه ابنبطوطه) را انجام داد که در سال ۱۳۳۶ منتشر و به واسطهٔ قدرت قلم و شیوایی ترجمه، مورد توجه ارباب فضل قرار گرفت و نام موحد بر سر زبانها افتاد. چنانکه استادانی چون مجتبی مینویی و محمدعلی جمالزاده او را مورد تشویق و تفقد قرار دادند.
دکتر موحد تحصیلات خود را در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد و موفق به اخذ مدرک دکترای حقوق خصوصی از این دانشگاه شد و در سال ۱۳۳۸ پس از فراغت از تحصیل برای آشنایی بیشتر با مباحث حقوق بینالملل به انگلستان رفته و مطالعات خود را زیر نظر پرفسور جنینگز در کمبریج و پروفسور شوارتزنبرگ در لندن ادامه داد.
همچنین در این دوران با ایرانشناسانی چون آربری، مینورسکی و لاکهات مجالست کرده و به تحقیق روی نسخههای خطی موجود در موزه بریتانیا پرداخت و از این میان نسخه سلوکالملوک تالیف فضلالله روزبهان خنجی متخلص به امین را برای تصحیح انتخاب کرد.
وی علاوه بر وکالت پایه یک دادگستری، از آغاز تاسیس شرکت ملی نفت ایران در کادر حقوقی شرکت نفت وارد شد و تا بالاترین درجات (مشاور عالی رئیس هیئت مدیره، مشاور ارشد و عضو اصلی هیئت مدیره) انجام وظیفه کرده و در ابتدای تاسیس اوپک به مدت شش ماه معاونت اجرایی آن سازمان در ژنو را عهدهدار بوده است.
دکتر موحد در کنار مشاغل رسمی به تدریس حقوق مدنی و حقوق نفت در دانشکده حقوق دانشگاه تهران و دانشکدهٔ علوم مالی و حسابداری پرداخته است.
وی در طول زندگی خویش همواره مشغول به تحقیق، تالیف و ترجمه بوده و آثار بزرگی از خود به یادگار گذاشته است که بیشک، بزرگترین آنها تحقیق در متون عرفانی، به ویژه چاپ انتقادی مقالات شمس تبریزی است که انتشارات خوارزمی آن را به بازار نشر عرضه کرد.
علاوه بر آن وی کتاب«خواب آشفته نفت» ،که به تاریخ معاصر ایران در دوره زمامداری مصدق و بعد ازآن و ماجرای نفت میپردازد، را از سوی نشر کارنامه به بازار نشر عرضه کرد که تا به امروز سه جلد آن منتشر شده است. این کتاب جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در حوزه تاریخ(تالیف) را به مولف و ناشر اختصاص داد.
دکتر موحد در مردادماه سال ۱۳۸۶ در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به خاطر عمری خدمات فرهنگی مورد تقدیر قرار گرفت.
دکتر موحد در زمینه مولوی پژوهی هم دستیچیره دارد و مقالات و کتابهایی در این زمینه انتشار داده است که آخرین آن را انتشارات کارنامه به بازار کتاب عرضه کرد.
از جمله تازهترین کتابهای دکتر موحد ترجمه وشرح فصوصالحکم ابنعربی است که جلد اول آن با همراهی دکتر صمد موحد از سوی انتشارات کارنامه به بازار نشر عرضه شد.
از جمله آثار دکتر موحد میتوان به کتابهای زیر اشاره کرد:
حدیقهالحقیقه، از ابوالفتح محمدبن شیخالاسلام احمد جام (ژندهپیل) (تصحیح و تعلیق)، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۳.
بهگود گیتا (ترجمه)، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، انتشارات خوارزمی، ۱۳۴۴
نفت ما و مسائل حقوقی آن (تالیف)،تهران: انتشارات خوارزمی، ۱۳۴۹
عدالت و انرژی، از ایوان ایلیچ (ترجمه)، تهران: انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف، ۱۳۵۶.
سفرنامه ابن بطوطه (ترجمه)، تهران: علمی و فرهنگی، ۱۳۶۱
خزران از آرتور کستلر (ترجمه)، تهران: انتشارات خوارزمی، ۱۳۶۱
سلوکالملوک از فضلا… روزبهان خنجی (تصحیح و تعلیق)، انتشارات خوارزمی ۱۳۶۲
چهار مقاله درباره آزادی از آیزایابرلین (ترجمه)، تهران: انتشارات خوارزمی، (برنده جایزه کتاب سال) ۱۳۶۹
مقالات شمس تبریزی (تصحیح و تعلیق)، تهران: انتشارات خوارزمی، (برنده جایزه کتاب سال) ۱۳۶۹.
خمی از شراب ربانی، گزیدهٔ مقالات شمس (تصحیح و تعلیق) تهران، سخن، ۱۳۷۳
اصطرلاب حق، گزیدهٔ فیهمافیه (تصحیح و تعلیق)، تهران: سخن، ۱۳۷۵
ابنبطوطه (تالیف)، تهران: طرح نو، ۱۳۷۸.
شمس تبریزی (تالیف)، تهران: طرح نو، ۱۳۷۹.
گفتهها و ناگفتهها، تحلیلی از گزارش عملیات پنهانی سیا در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲،
تعلیقی بر کتاب خواب آشفته نفت (تالیف)، تهران: نشر کارنامه، (برگزیده کتاب سال)، ۱۳۷۹
مبالغه مستعار، بررسی اسناد وزارت خارجهٔ بریتانیا دربارهٔ مالکیت جزایر تنب و ابوموسی (تالیف)،تهران: دفتر خدمات حقوقی بینالمللی، ۱۳۸۰
درسهایی از داوریهای نفتی، دفتر اول: قانون حاکم (تالیف)، تهران: نشریهٔ دفتر ملی ایران (تالیف)، (برنده جایزه کتاب سال)، ۱۳۸۴.
خواب آشفته نفت،دکتر مصدق و نهضت ملی ایران (تالیف)، (برنده جایزه کتاب سال)، ۱۳۸۴
در هوای حق و عدالت (تالیف)، تهران: نشر کارنامه، (برنده جایزه اندیشه)،۱۳۸۴
فصوصالحکم، ابن عربی (ترجمه و تعلیق)، تهران، نشر کارنامه، ۱۳۸۵.
