یک➖ به‌طور کلی مجازات اعدام جز در مواردی که در شرع انور آمده مقوله‌ای نیست که با توجه به حقایق جرم‌شناسی و روانشناسی کیفری و جامعه‌شناسی کیفری و آمارها از این حیث کسی با آن موافق باشد. زیرا ثابت شده است مجازات اعدام در بسیاری از موارد در دراز مدت و شاید میان مدت بازدارنده نیست. علت غیر قابل برگشت بودن و جبران‌ناپذیر بودن اعدام بعد از اجرای حکم است و در عین حال امکان اشتباه قضایی را هرگز نمی‌توان نادیده گرفت.
پس از کشف و توسعه مطالعات راجع به DNA موارد بسیاری آشکار شد. افرادی به اتهام تجاوز و قتل، اعدام شده بودند، حال آنکه آزمایش‌های DNA ثابت کرد که اصلا مجرم نبوده‌اند. همچنین افراد بسیاری نیز این شانس را داشتند که پس از تحمل کیفر طی سال‌های دراز از همین طریق بی‌گناه شناخته شده و آزاد شده‌اند. بنابراین در اصل این عقیده که مجازات اعدام را باید به حداقل رساند یا در صورت امکان حذف کرد تردیدی وجود ندارد.
دو➖ اما در مورد قاچاق مواد مخدر ملاحظات و تاملاتی وجود دارد. بدون تردید مصرف‌کنندگان و توزیع‌کنندگان و به اصطلاح متهمان خرده پا، با مجازات خواه خفیف و خواه شدید، اصلاح نخواهند شد. زیرا علت ابتلای آنها (کلمه ابتلا را دانسته در مورد هر دو گروه به کار می‌بریم)، چیزی است که با مجازات و شدت عمل منتفی نخواهد شد. فقر، بی‌سوادی و کم سوادی، مشکلات فردی و اجتماعی، عدم آموزش گسترده و هزاران دلیل دیگر این گرفتاری و ابتلا را باعث می‌شود.
اینکه ما افراد را پس از آنکه با این مشکلات و ابتلائات دست به گریبان شدند و نهایتا به معتاد یا قاچاق فروش تبدیل گشتند، بگیریم و ببندیم و احیاناً اعدام کنیم، به مفهوم پاک کردن صورت مساله است. بنابراین مجازات‌های جایگزین در مورد این افراد بی‌گمان مناسب و موثر است، مشروط به آنکه توام با بازسازی شخصیت این افراد باشد که البته این کار آسانی نیست و زندان‌های ما امکان چنین بازسازی را ندارند.
سه➖ اما در مورد کسانی که قاچاق مواد مخدر وسیله تجارت کلان آنهاست و خود حتی سیگار هم نمی‌کشند و تمام هم خود را به کار می‌برند تا افراد بیشتری را مبتلا کنند. در مورد اینها حبس‌های طویل‌المدت ظاهرا تا ٢٠ و ٣٠ سال پیش‌بینی شده، که شاید بتواند در صورت مقرون بودن به اقداماتی که آنها را از نتایج مالی اعمال‌شان به کلی محروم کند تا حدی بازدارنده باشد.
چهار➖ در مورد کسانی که به عنوان عامل و وسیله حمل و نقل و قاچاق مواد مخدر به صورت مسلحانه عمل می‌کنند، گمان می‌رود باید قایل به تفکیک شد.
گروهی از اینها در زمره معتادان و خرده‌پاها قرار می‌گیرند، اما دسته‌ای دیگر در تحلیل نهایی حکم سربازان دشمن را دارند. در مورد دسته اخیر شدت عمل می‌تواند موثر باشد. اما اینکه آیا باید شدت عمل تا حد اعدام پیش برود یا خیر، موضوعی است در خور بحث که گمان می‌رود نتایج آماری حکمی دیگر دارد و ظاهرا در این مورد نیز مجازات اعدام چندان موثر نبوده است.
به هر حال آنگونه که «بکاریا» (فیلسوف و حقوقدان) می‌گوید مجازات حتمی و قطعی ولو اگر شدید نباشد می‌تواند موثرتر از مجازات‌های بسیار شدید محتمل، نتیجه بدهد. و در عین حال مکتب دفاع اجتماعی «آدولف پرنس» است که ممکن است شدت مجازات‌ها را توجیه کند زیرا مسلماً جامعه نمی‌تواند و نباید در مقابل افرادی که درصدد نابود کردن نیروهای موثر آن یعنی جوانان برمی‌آیند دست روی دست بگذارد. تدابیر دیگری که در بعضی کشورها به کار رفته و نتیجه هم داده است ظاهرا در کشور ما با مخالفت شدید مواجه است.
برگرفته از کانال بهمن کشاورز
