بررسی شرایط ارث بردن جنین آزمایشگاهی و وارث مفقوالاثر در یک کتاب
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، یکی از مباحث مهم فقهی و حقوقی که مکرر محل ابتلاء مردم است و عامل معرکه آراء فقها و حقوقدانان میشود بحث ارث است که از قواعد سنتی و پیچیدهای تبعیت میکند. قواعد ارث در کشورهای گوناگون با فرهنگ، مذهب و سنتهای مردم پیوند دارد.
ارث زمانی تحقق پیدا میکند و مالی به عنوان ارث به کسی می رسد که وارث در زمان فوت مورث، موجود باشد. وارث میتواند به شکلهای گوناگونی موجود باشد؛ به عنوان مثال، شرایط ارث بردن جنین آزمایشگاهی، وجود وارث غایب مفقود الاثر در زمان فوت مورث،اشخاصی که خویشاوندی نزدیکی با یکدیگر دارند و تقدم و تاخر زمان فوت آن ها مشخص نیست، از مواردی هستند که کمتر محل بحث و توجه قرار گرفته است.
این کتاب تلاش میکند به بررسی مسایل سنتی اکتفا نکند و مسایل جدید و به روز جامعه انسانی و ابهامات موجود در زمینه ارث را که مصداق عینی آن در فقه اشاره نشده، با مستندات و دلایل علمی متقن بازگو کند.
در ابتدا به تعریف مفاهیم کلیدی در این کتاب می پردازیم. ارث در لغت به معنای ترکه و مالی است که از متوفی باقی میماند یا آنچه از مال مرده به وارث میرسد. حمل اصطلاح دیگری است که در بحث ارث زیاد مطرح میشود.
منظور از حمل در اصطلاح فقهی فاصله بین انعقاد نطفه تا تولد است و حمل از حقوق مدنی متمتع می شود، مشروط به این که زنده متولد شود. اهل سنت شرط قابلیت زندگی را هم برای جنین یا حمل قایلند
اصطلاح غایب مفقودالاثر که قانونگذار در قانون مدنی و امور حسبی مکرر از آن استفاده میکند به انسانی اطلاق میشود که اقامتگاه طبیعی خود را ترک کرده و در نقاطی که پیش از این حضور داشته، حاضر نباشد و اگر از مدت غیبت او به نسبت مدیدی گذشته باشد و خبری از وی نباشد، غایب مفقود الاثر خوانده میشود.
توارث اصطلاح دیگری است که در این کتاب به آن اشاره شده است و به معنای ارث بردن از یکدیگر یا به هم ارث دادن است که ممکن است در اثر هممردگی( با هم مردن) در برخی حالات تحقق یابد. در این حالت اگر تاریخ فوت یکی معلوم و دیگری از حیث تقدم و تاخر معلوم نباشد، فقط کسی که تاریخ فوتش مجهول است از آن دیگری ارث می برد.
منشاء انتقال قهری ارث را موجب ارث میگویند که در قالب خویشاوندی( قرابت ) مطرح است و شامل نسب و سبب است.
این کتاب با بررسی تعاریف، موجبات و شرایط ارث، شرط وجود وارث در حمل،شرایط ارث وارثان مفقود الاثر و دارای تاریخ فوتهای معلوم و مجهول و یا در دسترس نبودن تقدم و تاخر زمان فوت آنها و یا نامعلوم بودن آنها نوع ارث بردن را با ذکر دلایل فقهی و حقوقی بیان میکند.
مقررات مربوط به ارث از مقرراتی است که به اراده اشخاص تغییر نمیکند و اموال به جا مانده از متوفی به طور قهری به خویشاوندان نزدیکتر او منتقل میشود و ارث اموال مورث نوعی حق تمتع است که وارث نمیتواند آن را از خود سلب کند.
برای تحقق ارث موجبات و شرایطی باید موجود باشد که شامل متوفی( فوت مورث) وجود وارث و وجود ترکه برای متوفی است و هر یک از این شرایط در تحقق ارث امری ضروری است.
در این کتاب ذکر شده، تلقیح مصنوعی هرگاه با استخراج مصنوعی در محیط آزمایشگاهی خارج از رحم ایجاد شود و از این طریق نطفه تشکیل شود و آن گاه آن را داخل رحم مادر قرار دهند، آغاز تکون جنین به سهولت قابل اثبات و واژه حمل بر آن صادق است.
شرایط ارث بردن جنین آزمایشگاهی از مورث از طریق تلقیح مصنوعی از موارد دیگری است که با ذکر احتمالات گوناگون استنادهای فقهی آن را مطرح کرده است.
وارث مفقودالاثر شامل فرض حیات، حکم موت فرضی و کشف واقع می شود. فرض حیات غایب تا زمانی است که یا مرگ و حیات واقعی او ثابت شود و یا اینکه با گذشت مدتی که بر حسب عادت فرد زنده نمیماند، حکم موت فرضی صادر شود.اگر بین وراث غایب مفقوالاثری باشد باید سهم او را کنار گذاشت تا حال او معلوم شود .
یکی از ویژگی های بسیار مناسب این کتاب بیان مترادفهای حمل و واژه جنین، شرایط و بیان معنای زنده ماندن آن و بیان حالتهای گوناگون به دنیا آمدن جنین و شرط بردن ارث حتی در صورت زنده متولد شدن و سپس مردن حمل را در حالتهای گوناگون مطرح میکند.
مولف از منابع حقوقی و فقهی گستردهای بهره گرفته و در این زمینه هم از منابع فقه امامیه و کتابهای فقه اهل سنت استفاده کرده تا محتوای کتاب از نظر علمی و عملی سودمند باشد. جامعه مخاطب این کتاب حقوقدانان و دانشجویان حقوق است.
کتاب « شرط وجود وارث» در تحقق ارث با عنوان فرعی در حقوق ایران و فقه اسلامی نوشته محسن جعفری بهزاد کلایی و صاحب مقدمهای از سید حسین صفایی است که از سوی انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) منتشر و با شمارگان هزار و ۵۰۰ نسخه در ۱۶۵ صفحه و بهای ۳۰ هزار ریال وارد بازار کتاب شده است.