در دعاوی و شکایت‌های حقوقی، هر واژه بار معنایی خاصی دارد و معمولا اطلاق آن به فرد
یا افراد برای آنها مسوولیت‌های مختلفی ایجاد می‌کند.
یکی از ساده‌ترین واژه‌ها در این زمینه که مردان و زنان پس از ازدواج آن را تجربه می‌کنند، واژه
شیرین زن و شوهر است، بر اساس تعریف تازه‌ای که دختران و پسران از چنین واژه‌هایی
پس از ازدواج پیدا می‌کنند، صاحب حقوقی می‌شوند و در مقابل این حقوق تکالیفی به
عهده آنها قرار داده می‌شود.
حتما بارها کلمه نفقه و حقوقی که مرد در قبال
همسرش به عهده دارد را شنیده‌اید، اما پرداخت نفقه و چگونگی پیگیری آن از طریق
قانون فرازهای مختلفی دارد که باشگاه خبرنگاران طی گفتگوی مشروح با “سید علی شاه صاحبی” وکیل پایه یک دادگستری
در این زمینه اطلاعات خوبی را ارائه کرده که در پی می‌آید.
*نفقه چیست؟
**نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از قبیل مسکن،
البسه، غـذا، اثاث منزل، و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا
احتیاج به واسطه نقصان یا مرض” و شوهر مکلف است همه آنها را متناسب با وضعیت
خانوادگی و اجتماعی زن فراهم نموده و در اختیار او قرار دهد.
*آیا در انواع ازدواج (دایمی و منقطع) مرد مکلف به پرداخت نفقه است؟
**
تنها در ازدواج دایم نفقه زن بر عهده شوهر است ولی در نکاح منقطع (که غیر متخصصین
به آن ((صیغه)) می‌گویند)، شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست مگر در عقد، شرط شده
باشد.
*آیا برای پرداخت نفقه شرطی وجود دارد؟
**زن، وقتی می‌تواند نفقه مطالبه کند که از شوهر خود تمکین نماید.
*تمکین یعنی چه و مصادیق آن در قانون به چه مواردی اشاره دارد؟
** در اصطلاح حقوقی، تمکین عبارت است از برآوردن
نیازهای شوهر و اجابت کردن خواسته‌های مشروع وی از سوی زن که مصادیق آن در قانون
شامل، اقامت زن در خانه دائمی شوهر است، یعنی زن برای دریافت نفقه باید در خانه
شوهر زندگی کند مگر آن که حین وقوع عقد شرطی جز این شده باشد، نکته دیگر تثبیت
آرامش در خانه و رسیدگی به امور فرزندان، الزام زن به حسن معاشرت با شوهر و … است
و در صورتی که زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترک کند و حتی در
خانه پدر و مادر خویش اقامت نماید، مرد می‌تواند از دادن نفقه امتناع ورزد.
طبق قانون حقوق زناشویی، مساله‌ای تحت عنوان نشوز مطرح شده، در این زمینه چه نکاتی قابل طرح است؟
** براساس قانون، زنی که بدون دلیل موجّه از
تمکین همسرش خودداری کند، ناشزه، یعنی نافرمان و خاطی نامیده می‌شود که در این صورت
مرد می‌تواند علاوه بر عدم پرداخت نفقه از دادگاه تقاضای طلاق کند یا درخواست
ازدواج مجدد نماید.
* آیا زن مکلف است در هر شرایطی در خانه شوهر بماند؟
**خیر و در صورتی که ادامه حضور زن در خانه مشترک
متضمن بیم بدنی، مالی یا شرافتی باشد، زن می‌تواند از دادگاه درخواست کند به او
اجازه دهد در مکان امنی زندگی کند، در این صورت شوهر مکلف به پرداخت نفقه خواهد
بود.
* براساس تعابیر قانونی آیا سوء رفتار مرد در خانه از مصادیق عدم تمکین زن محسوب می‌شود؟
** بله همین طور است، چرا
که سوء رفتار مرد در زندگی مشترک عدم تمکین زن را به دنبال خواهد داشت بنابراین
قانون برای این مساله هم تمهیدات ویژه‌ای در نظر گرفته است.
* اگر زن خود درآمد مستقلی داشته باشد، بازهم مستحق نفقه است؟
**نکته مهم در مورد نفقه این است که حتی در صورتی که زن شخصاً درآمد مستقلی داشته باشد مرد را
از پرداخت نفقه معاف نمی‌کند.
* قانون برا ی پرداخت نفقه از سوی مرد چه ضمانت اجرایی در نظر گرفته است؟
**دو نوع ضمانت اجرا برای خودداری
مرد از پرداخت نفقه وجود دارد، اول ضمانت اجرای حقوقی که در این صورت هرگاه به رغم
تمکیــن زن، شوهر از پرداخت نفقـــه خودداری کنــد زن می‌تواند با طرح دعوی حقوقی،
محکومیت او را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد؛ در این صورت دادگاه، حکم به پرداخت
نفقه خواهد داد. در این مورد باید افزود که اگر دادگاه حکم به پرداخت نفقه صادر کند
و مرد واقعاً از پرداخت آن ناتوان باشد، زن این حق را دارد که در صورت تمایل،
تقاضای طلاق کند.
نکته دوم ضمانت اجرای جزایی است که علاوه بر ضمانت اجرای
حقوقی، از آن جا که نپرداختن نفقه در قانون ایران، جرم نیز محسوب می‌شود، زن
می‌تواند با مراجعه به دادسرای عمومی، تعقیب جزایی شوهر را بخواهد که در این صورت
با اثبات عدم پرداخت نفقه، مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نیز
محکوم خواهد شد.
* برخی عقیده دارند زن می‌تواند نفقه ایام گذشته را نیز از همسرش مطالبه کند، قانون در این زمینه چه می‌گوید؟
**در مورد زن این امتیاز وجود دارد که می‌تواند نفقه
ایام گذشته را نیز مطالبه نماید؛ این در حالی است که در مورد فرزندان مشترک، الزام
مرد به پرداخت نفقه از تاریخ تقدیم دادخواست امکان پذیر است؛ یعنی فرزندان
نمی‌توانند مدعی عدم پرداخت نفقه در گذشته شوند. ضمن این که قانون حقوقی را برای
زنانی که همسرانشان فوت می‌کنند در نظر گرفته است. تا سال ۱۳۸۱ هرگاه عقد ازدواج به
دلیل فوت شوهر منحل می‌شد، در عین حال که زن مکلف بود(۴ ماه و ۱۰ روز) عدّه نگاه
دارد و نمی‌توانست نفقه مطالبه کند ولی با اصلاح ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی، زن
می‌تواند در ایام عدّه، نفقه خود را مطالبه کند.
* گفتگو: زهرا اسماعیلی مطلق
به نقل از سایت باشگاه خبرنگاران
