بر اساس قوانین مدنی و جزایی چگونه باید نفقه را پرداخت کرد؟

سایت حقوقی دادآور

به گزارش خبرنگار حقوقی قضایی باشگاه خبرنگاران، در
قوانین مدنی و جزایی در پرداخت نفقه بسیار تاکید شده است اما با توجه به این
تاکیدها در برخی موارد هم به مرد اجازه داده شده که از پرداخت نفقه خودداری کند و
صریح ترین ماده‌ی قانون مدنی برای ندادن نفقه به زن ماده ۱۱۰۸ است که هرگاه زن بدون
مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.

"سيدعلي شاه‌صاحبي"حقوقدان و وكيل دادگستري طی
گفتگو با  باشگاه
خبرنگاران به بررسي قوانین مدنی و جزایی در پرداخت نفقه پرداخته، که متن آن
به شرح زير است.

** باشگاه خبرنگاران: نفقه چیست؟

** شاه‌صاحبی: بر اساس ماده
1107 قانون مدنی اصلاحی 1381 نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با
وضعیت زن، از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و
خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه‌ی نقصان یا مرض."چنانچه از ماده‌ی 1107 بر
می‌آید، وضعیت و احتیاجات زن به طور متعارف ملاک عمل است نه وضعیت مرد. پس اگر زن
از خانواده متمکنی باشد، شوهر به ناچار باید وسائل زندگی او را، آنچنانکه شأن و وضع
اجتماعی و خانوادگی او اقتضا می‌کند، فراهم آورد.  

**باشگاه خبرنگاران: آیا در انواع ازدواج(دایمی و منقطع) مرد مكلف به پرداخت
نفقه است؟

** شاه صاحبی: تنها در
ازدواج دایم نفقه زن بر عهده شوهر است ولی در نكاح منقطع(كه در عرف به آن صیغه
می‌گویند)، شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست مگر در عقد،  شرط شده باشد.  

**باشگاه خبرنگاران: آیا برای پرداخت نفقه شرطی وجود دارد؟


** شاه
صاحبی: زن، وقتی می‌تواند نفقه مطالبه كند كه از شوهر خود تمكین کند.


** باشگاه
خبرنگاران: تمكین یعنی چه؟


** شاه صاحبی: تمکین یکی از
تکالیف زن در برابر شوهر به شمار می‌رود که به دو نوع «تمکین خاص» و «تمکین عام»
تقسیم می‌شود. تمکین خاص به برآوردن درخواست‌های شوهر و تمکین عام به انجام وظایف
خانوادگی، اطاعت از شوهر و پذیرفتن ریاست شوهر بر خانواده است و وظیفهٔ تمکین عام
ایجاب می‌کند که زن نظرات مرد در مورد تربیت فرزندان، امور خانوادگی، و کارها و
روابط اجتماعی خود را بپذیرد و از آن اطاعت کند.

** باشگاه خبرنگاران: اگر زن بدون دلیل موجه زندگی مشترك را ترك كند چه خواهد
شد؟

** شاه
صاحبی: اگر زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترك كند و حتی در
خانه پدر و مادر خویش اقامت نماید مرد می‌تواند از دادن نفقه امتناع کند. 


** باشگاه
خبرنگاران: نشوز چیست؟


** شاه
صاحبی: زنی كه بدون دلیل موجه از تمكین خودداری ورزد، ناشزه، یعنی نافرمان و
خاطی نامیده می‌شود. در این صورت مرد می‌تواند علاوه بر عدم پرداخت نفقه از دادگاه
تقاضای طلاق كند یا درخواست ازدواج مجدد کند.  

** باشگاه خبرنگاران: آیا زن مكلف است در هر شرایطی در خانه شوهر بماند؟


** شاه
صاحبی: خیر در صورتی كه ادامه حضور زن در اقامتگاه مشترك متضمن بیم بدنی،
مالی یا شرافتی باشد، زن می‌تواند از دادگاه درخواست كند به او اجازه دهد در مكان
امنی زندگی كند، در این صورت شوهر مكلف به پرداخت نفقه خواهد بود.  

** باشگاه خبرنگاران:
آیا سوء رفتار از مصادیق عدم تمكین است؟


** شاه
صاحبی: یكی دیگر از مواردی كه عدم تمكین محسوب می‌شود، سوء رفتار زن یا
انتخاب شغلی مغایر با شئون اخلاقی و وظایف زناشویی و داشتن معاشران فاقد صلاحیت
اخلاقی است.  

** باشگاه خبرنگاران:
اگر زن خود درآمد مستقلی داشته
باشد، بازهم مستحق نفقه است؟

** شاه صاحبی: نكته مهم در
مورد نفقه این است كه حتی در صورتی كه زن شخصاً درآمد مستقلی داشته باشد مرد را از
پرداخت نفقه معاف نمی‌كند.  

** باشگاه خبرنگاران:
ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه چیست؟


** شاه
صاحبی: دو نوع ضمانت اجرا برای خودداری مرد از پرداخت نفقه وجود دارد: 
ضمانت اجرای حقوقی: هرگاه به رغم تمكیــن
زن، شوهر از پرداخت نفقـــه خودداری كنــد زن می‌تواند با طرح دعوی حقوقی، محكومیت
او را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد؛ در این صورت دادگاه، حكم به پرداخت نفقه
خواهد داد. در این مورد باید افزود كه اگر دادگاه حكم به پرداخت نفقه صادر كند و
مرد واقعاً از پرداخت آن ناتوان باشد، زن این حق را دارد كه در صورت تمایل، تقاضای
طلاق كند.

ضمانت اجرای جزایی:
علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی، از آن جا كه نپرداختن نفقه در قانون ایران، جرم نیز
محسوب می‌شود، زن می‌تواند با مراجعه به دادسرای عمومی، تعقیب جزایی شوهر را
بخواهد. در این صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه، مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات
مقرر در قانون نیز محكوم خواهد شد

** باشگاه خبرنگاران:
آیا زن می‌تواند نفقه ایام گذشته را
مطالبه كند؟

** شاه صاحبی: در مورد زن
این امتیاز وجود دارد كه می تواند نفقه ایام گذشته را نیز مطالبه کند؛ این در حالی
است كه در مورد فرزندان مشترك، الزام مرد به پرداخت نفقه از تاریخ تقدیم دادخواست
امكان پذیر است؛ یعنی فرزندان نمی‌توانند مدعی عدم پرداخت نفقه در گذشته شوند.


** باشگاه
خبرنگاران: آیا زن پس از فوت شوهر خود نیز حق دارد نفقه مطالبه كند؟


** شاه
صاحبی: تا سال 1381 هرگاه عقد ازدواج به دلیل فوت شوهر منحل می‌شد، در عین
حال كه زن مكلف بود عده (4 ماه و 10 روز) نگاه دارد نمی‌توانست نفقه مطالبه كند؛
ولی با اصلاح ماده1110 ق- م در سال 1381 زن می‌تواند در ایام عده، نفقه مطالبه
كند.