خشونت عليه زنان در خانه، جرمي خصوصي يا عمومي؟
سایت حقوقی دادآور
با توجه به نقش اصلي و پر رنگ زنان در خانواده، سعادت و سلامت زنان نه تنها اثرات مثبتی را برای زندگی آنها و نسل های آینده به ارمغان می آورد بلکه می تواند موجب رشد و توسعه جامعه شود. از این رو برای تامین و تداوم سلامت زنان به عنوان نیمی از جمعیت بشری بايد تلاش كرد. تنبیه بدنی زن از پدیده‌های اجتماعی، بدون محدودیت زمانی و مکانی است و در تمامی جوامع و فرهنگ ها وجود دارد. چنان که ویژه جوامع توسعه نيافته نبوده حتی در پیشرفته ترین جامعه ها دیده می شود و اين از مواردی است که در دهه اخير مورد انتقاد بسيار قرار گرفته، گرچه اين انتقاد سابقهای طولانی دارد، ولی در اين اواخر بر گستره آن افزوده شده است.
همان‌طور كه مي‌دانيم در قرآن هم در آيه 34 سوره مباركه نساء« مردان سرپرست زنانند به دليل آنكه خدا برخى از ايشان را بر برخى برترى داده و [نيز] به دليل آنكه از اموال‌شان خرج مىكنند پس زنان درستكار فرمانبردارند [و] به پاس آنچه خدا [براى آنان] حفظ كرده اسرار [شوهران خود] را حفظ مىكنند و زنانى را كه از نافرمانى آنان بيم داريد [نخست] پندشان دهيد و [بعد] در خوابگاهها از ايشان دورى كنيد و [اگر تاثير نكرد] آنان را ترك كنيد پس اگر شما را اطاعت كردند [ديگر] بر آنها هيچ راهى [براى سرزنش] مجوييد كه خدا والاى بزرگ است»،به موضوع زنان پرداخته است. اما خشونت عليه زنان مسئله‌اي متفاوت از تنبيه اشاره شده در متون ديني است. آنچه اين روزها محل بحث، نقد و بررسي است در باب خشونت عليه زنان و جنبه‌هاي خصوصي و عمومي آن است. اينكه يك زن در خانه خود مورد ضرب و شتم همسر خود قرار مي‌گيرد آيا يك موضوع خصوصي است؟ يا داراي جنبه عمومي بوده و بايد جامعه به كمك اين زنان بيايد؟
مجازات هاي متنوع، براي مرداني كه زنان خود را تنبيه مي‌كنند
دكتر علي كاظمي، قاضي دادگستري در گفت‌وگو با «قانون» در رابطه با خشونت عليه زنان در خانه توضيح داد: براي اين موضوع مجازات‌هاي متنوعي در نظر گرفته شده است. يعني در رابطه با مسائل جسمي اگر مرد به نحوي نسبت به همسر مرتكب ضرب و شتم شود كه همسر آسيبي ببيند كه ديه، حد يا قصاص داشته باشد به طور حتمي اعمال مي‌شود.
مجازات‌هاي پيش‌بيني شده در قوانين كافي و كامل نيست
اين‌حقوقدان ادامه داد: اگر مردي خشونتي را انجام دهد كه از لحاظ روحي به زن آسيب برساند در اين حالت ديه، ارش دارد به تناسب آن برخي مجازات‌ها جنبه عمومي هم خواهد داشت. البته بايد توجه داشت مجازات‌ها و ضمانت‌هاي اجرايي پيش بيني شده در قوانين كافي و كامل نيست و در حال حاضر نمي‌تواند به انواع خشونت‌ها و ظلم‌هايي كه مرد در فضاي خانه نسبت به همسرانجام مي‌دهد را پوشش دهد.
خشونت اقتصادي خشونتي ديگر عليه زنان
كاظمي در توضيح انواع خشونت عليه زنان افزود: يكي ديگر از خشونت‌ها كه كمتر مورد توجه قرار گرفته، خشونت اقتصادي است. يعني مرد، زن را در يك وضعيت خاص اقتصادي از جهت مالي، در ساير وضعيت ها قرار دهد كه حالت‌هاي متنوعي دارد. اگر يك مرد تكاليف اقتصادي خود را نسبت به زن انجام ندهد يا زن را نسبت به منابعي كه دارد ممنوع كند يعني زن شاغل باشد مرد و حقوق او را بگيرد يا مالي به او ارث رسيده باشد، در اين صورت مرد اجازه ندهد آن خانم از آن اموال استفاده كند كه در قانون ما ترك انفاق نسبت به خانم ها ديده شده كه عدم دسترسي و محروم نگه داشتن زنان از اموال خودشان ديده نشده است.
خشونت جنسي مرد عليه همسر در قوانين ديده نشده
اين قاضي دادگاه خانواده در رابطه با خشونت جنسي نيز توضيح داد: يكي ديگر از انواع خشونت، خشونت جنسي است كه در برخي كشورها تجاوز به همسر هم جرم انگاري شده كه اگر به صورت فعل يا ترك فعل اعمال زناشويي انجام شود. اما اينجا اين سوال مطرح مي‌شود، براي ترك مسائل زناشويي آيا ما چنين چيزي را در قانون پيش‌بيني كرده ايم؟ آيا مرد مي‌تواند بگويد يك سال وظايف خود را نسبت به همسرم انجام ندادم كه تنبيه شود؟ ما در فقه داريم كه مرد ممكن است ناشزه محسوب شود كه ناشزه يا نشوز اين است كه از اداي تكاليف زناشويي خودداري كند. بخشي ديده شده كه ممكن است مرد چنين كاري كند دراين حالت بايد نسبت به مرد ممتنع از انجام وظايف زناشويي راهكارهايي اعمال شود كه در حال حاضر در قوانين ما چنين چيزي وجود ندارد. يا اينكه ممكن است مرد نسبت به همسرش در انجام افعال ناروا با شيوه هاي غير متعارف زناشويي يا خشونت‌هايي بيش از حد يا در زماني كه زن قادر به انجام وظايف زناشويي نيست، نسبت به او اعمالي را انجام دهد كه در اين حالت دو مسئله مطرح است. آيا زن در هر وضعيتي بايد در هر شيوه تمكين كند؟ يا مرد بايد به چنين شيوه‌هايي عمل كند؟ اينجاست كه قوانين ما با الزام زن به تمكين دچار مشكل است. برخي نكات را در اين دست داريم كه خود زمينه ساز خشونت است. ولي مجموعا قوانين ما اجازه تمكين و برخوردهاي همسر را به زن نمي‌دهد.
خشونت هاي خانگي عليه زنان بايد جنبه عمومي داشته باشد
كاظمي در تبيين جنبه خصوصي و عمومي تنبيه زنان در خانه تصريح كرد: اگر بخواهيم به ضرب وشتم زنان به عنوان جرم خصوصي يا عمومي نگاه كنيم قطعا اگر اين موارد باعث شود كه نظم جامعه به هم بخورد و وجدان جامعه جريحه دار شود، نمي‌توان گفت جنبه خصوصي دارد بلكه جنبه عمومي دارد. مانند كودك آزاري كه همه اين موارد را داراي جنبه عمومي در قانون فرض كرديم زيرا وجدان جامعه را جريحه دار مي‌كند. قطعا جامعه نمي‌پذيرد كه آقايي همسر خود را در منزل به طور مثال در دستشويي حبس كند و هر روز هم او را تازيانه بزند. همان‌طور كه در برخي اخبار گفته شده در برخي شهرها اين اتفاق افتاده است كه اين موضوع وجدان جامعه را جريحه‌دار مي‌كند. به اعتقاد بنده خشونت‌هاي خانگي عليه زنان بايد جنبه عمومي داشته باشد حتي اگر خانم به خاطر حفظ آبرو شكايتي نكند اين فضا وجود داشته باشد كه دادستان اين موضوع را پيگيري كند. اين حقوقدان ادامه داد: خشونت عليه زنان مانند خشونت عليه كودكان نيست چون زنان بزرگسال محسوب مي‌شوند و داراي اراده هستند و گاهي ممكن است خود بنا بر مسائلي نخواهند موضوعات داخل خانواده را در جايي مطرح كنند. اين قاضي دادگستري تاكيد كرد: لذا صد در صد نمي‌توان گفت كه جنبه عمومي يا خصوصي دارد. بعضي كشور ها همه خشونت عليه زنان را از جنبه فمينيستي در نظر گرفته اند اين كشورها آن چيزي كه براي آنها مهم بوده صرفا حمايت از خانم ها بوده اما برخي كشورها رويكردي دارندكه از خانواده حمايت كرده اند چون موجوديت خانواده براي آنها مهم است. در برخي كشورها به اين موضوع جنبه خصوصي در برخي ديگر جنبه عمومي داده اند كه در موارد شديد و خاص جنبه عمومي مطرح شده است. در كشور ما ناگزير هستيم چون خانواده طبق اصل 10 قانون اساسي واحد بنيادين جامعه و مقدس است و مورد حمايت قانون اساسي، عرف و اخلاقيات جامعه با يك رويكرد خاصي به اين جرايم نگاه كنيم كه موجوديت خانواده از بين نرود. خانواده را قرباني حمايت از زنان به صورت محض، بدون توجه به خانواده نكنيم.
شرع و تنبيه زنان
در برخي متون ديني و مذهبي به تنبيه زنان اشاره شده است. مراجع تقليد هم اين موضوع را به شيوه‌هاي مختلفي تفسير و تعبير كرده‌اند. برخي استفتائات مربوط به اين موضوع را بازخواني مي‌كنيم:
آیت ا... خامنه ای
زدن زن جايز نيست مگر در مورد نشوز و طغيان با شرايطی كه در كتاب تحريرالوسيله ذكر شده است.
آیت ا... شاهرودی
در شرايط و وضعيت خاصي كه نافرماني او با ترك سخن و ترك همخوابگي اصلاح نشود و با آرامش زدن ملايم و بدون ايجاد قرمزي و كبودي فقط به انگيزه هدايت و اصلاح او و منع پاشيدن كانون خانواده جايز است.
آیت ا... علوی گرگانی
در صورتی که زن تمکین نکند و با موعظه و قهر اصلاح نشود زدن او به مقدار کم به حدی که بدن کبود نشود مانعی ندارد.
آیت ا... مظاهری
توهین به زن، چه رسد زدن زن جایز نیست و آیه شریفه معنای خاص به خود دارد و مربوط به گفته شما نیست.
آیت ا... صافی گلپایگانی
در تبیین و تفسیر کریمه باید توجه داشت:
در ابتدای آیه خداوند متعال می فرماید در مرحله زنی که ناشزه است را نصیحت و موعظه کنید . سپس می فرماید: اگر نصیحت مؤثر واقع نشد از همخوابی با او اجتناب نمایید و در مرحله آخر دستور می دهد که اگر باز هم مؤثر نیفتاد زن را بزنید و در روایات می فرمایند ضرب باید به نوعی باشد که موجب صدمه به گوشت و استخوان نشود و خلاصه ضرب غیر شدید که موجب دیه نشود برای آگاهی بیشتر از تفسیر این آیه به تفاسیر معتبر شیعی از جمله مجمع البیان و تفسیر شیعی مراجعه كنید.
آیت ا... مدنی تبریزی
زدن زن فقط در صورتي جايز است كه تمكين ندهد و آن هم بعد از مراحلي اول اينكه امر به‌معروف كند دوم قهر كند سوم جاي خوابش را جدا كند و اگر اين مراحل جواب نداد مي تواند به‌صورت جزيي آن را بزند و در روايت است كه پيامبر (ص) به چوب مسواك بعضي از همسرانشان را تاديب مي فرمودند.
آیت ا... گرامی
اگر زن کار خلافی انجام دهد تربیت و مجازاتش به دست همسر بهتر از مامور دولت است .
به نقل از سایت روزنامه قانون
