قرار کفالت و جزییات ضروری آن

سایت حقوقی دادآور

یکی از کسانی که نیاز به ضامن پیدا می‌کنند، متهمانی هستند که پرونده آنها در
دادگاه کیفری بررسی می‌شود. مقامات قضایی برای اینکه بتوانند هر زمان که لازم بود
به متهم دسترسی داشته باشند، قرار کفالت صادر می‌کنند و از متهم می‌خواهند که شخصی
را به عنوان کفیل معرفی کند. گاهی در عرف عموم جامعه، به اشتباه به جای کفیل از لفظ ضامن را برای چنین شخصی به کار می‌برند.

قرار قبولی کفالت

براي فهم اين مطلب به ذکر مثالي ميپردازيم: از آنجا که دادسرا قرار کفالت برای متهم پرونده صادر کرده است، «مرتضی» درخواست ضمانت از نوع کفالت را در تاریخ 7/9/91 به دادسرا تقدیم می‌کند و به این ترتیب قرارداد کفالتی با این شرایط منعقد می‌شود: «مرتضی ... ساکن ... در شعبه ... دادگاه عمومی ناحیه ... حاضر و با تسلیم برگ کفالت نامه و فیش حقوقی بنام خود به ارزش ... ریال اظهار داشت حاضرم مریم ...را با وجه‌الکفایه مبلغ ... تا خاتمه رسیدگی و اجرای دادنامه کفالت نمایم که هر
وقت متهم از طرف مراجع قضایی احضار کردند در موعد مقرر قانونی مشارالیه را معرفی و
در غیر این صورت وجه‌الکفاله را به صندوق دولت پرداخت کنم.»مهم‌ترین تکالیف کفیل و
ضمانت اجرای چشم بستن بر این تکلیف در متن این قرارداد مشهود است.

ورود یک عقد به جریان رسیدگی کیفری

کفالت یک عقد مثل اجاره و بیع است که مقررات آن در قانون مدنی بیان
شده است؛ اما این عقد ارتباط زیادی با رسیدگی به جرایم پیدا کرده است و در دادگاه
های کیفری بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در عقد کفالت یک نفر در مقابل طرف
دیگر، حضور شخص ثالثی را تعهد می‌کند. بنابراین سه نفر در جریان این عقد دخالت
دارند. یک نفر شخصی است که تعهد می‌کند دیگری را حاضر کند که به او «کفیل»
می‌گویند. «مکفول» شخصی ثالثی است که از او کفالت می‌شود و شخصی که تعهد به نفع او
به وجود آمده تا شخص ثالثی را در نزد او حاضر کنند، «مکفول له» نام
دارد.

در قرار کفالتی که صادر شده است، مرتضی به عنوان کفیل تعهد کرده است
که مکفول یعنی مریم را هر زمان که مرجع قضایی تقاضا کند در دادگاه حاضر کند. کفالت
یکی از قرارهای تامین کیفری است و کاربرد زیادی هم دارد. در عقد كفالت، علم كفیل به
تعهدات کسی که از او کفالت می‌کند، شرط نیست بلكه همین كه بداند از چه كسی كفالت
می‌كند برای عقد كفالت كافی است. در مورد مكفول نیز اهلیت شرط نیست و می‌توان از
دیوانه نیز كفالت كرد. پس از صدور قرار كفالت و تفهيم مفاد آن به متهم، از دو حال
خارج نيست يا متهم شخصي را به عنوان كفيل معرفي می‌کند و مقام قضايي با تشخيص اينكه
كفيل داراي ملائت و اعتبار مالي به اندازه مبلغ كفالت است، قرار قبول كفالت را صادر
می‌کند يا اينكه شخص معرفي شده فاقد اعتبار مالي است يا اصولا متهم شخصي را به
عنوان كفيل معرفي نمی‌کند كه در اين دو حالت اخير متهم به زندان اعزام خواهد شد.


مشخصات کفیل

کفالت هر کسی در دادگاه‌ها پذیرفته نمی‌شود. اعتبار کفیل باید به تشخیص مقام قضایی صادرکننده قرار برسد و پرداخت مبلغ کفالت محل تردید نباشد. در پرونده‌ای که مثال زده شد، مقام قضایی برای اطمینان از اعتبار کفیل فیش حقوقی او را تقاضا کرده است. بنابراین معمولا با كارت شناسايي و فيش حقوقي اشخاصي كه كارمند يا مستخدم اداره‌هاي دولتي و شرکت‌های خصوصي هستند يا با پروانه كسب، سند مالكيت اتومبيل يا خانه، كارت بازرگاني و امثال آن اعتبار کفیل احراز می‌شود. حتي قاضي
می‌تواند اعتبار كفيل را از طريق پاسگاه انتظامي و تحقيق از مطلعان به دست آورد.


مبلغ کفالت

تعیین مبلغ وجه‌الکفاله بستگی به شرایط پرونده دارد. در پرونده مطروحه که مربوط به آسیب بدنی غیرعمدی است قاضی با توجه به میزان مجازات قانونی عمل ارتکابی و خسارات وارده به شاکی و سایر علل و عوامل موثر مانند شخصیت متهم سابقه و وضعیت جسمی او و... در مورد میزان مبلغ ریالی وجه‌الکفاله تصمیم می‌گیرد. در هر صورت مبلغ ریالی قرار تامین کفالت از خسارت‌هایی که به مدعی خصوصی یا شاکی وارد شده است، کمتر نخواهد بود.

تکالیف کفیل

اگر برای کفالت از شخصی در دادگاه حاضر شدید، اطلاع داشته باشید که تکالیف سختی را
پذیرفته‌اید که اگر در انجام آن ناتوان باشید، پیامدهای مالی برای شما خواهد داشت.
پس از صدور قرار قبولي توسط قاضي و امضاي آن توسط كفيل و قاضي، با درخواست كفيل
رونوشت اين تفاهم‌نامه به كفيل داده می‌شود.

اگر متهم در مواقعي كه حضورش نزد قاضي ضروري است، براي مثال بازپرس او را براي تفهيم مفاد گزارش پليس يا تحقيقات محلي يا نظريه كارشناس يا مواجهه حضوري و... احضار كند بايد به موقع حاضر شود.
البته بايد توجه داشت كه ممكن است در جريان رسيدگي به پرونده، چه در دادسرا و چه در
دادگاه، بارها متهم احضار شود و هر بار حضورش ضروري باشد، كفيل نمی‌تواند با استناد
به اينكه متهم يك مرتبه نزد قاضي حاضر شده از خودش رفع مسئوليت كند. اگر کفیل در
میانه راه از ادامه این تکلیف پشیمان شد، پرونده در هر مرحله‌ای که باشد، می‌تواند
با معرفی و تحویل متهم از قاضی رسیدگی‌کننده به پرونده درخواست رفع مسئولیت کند؛ در
غیر این صورت کفالت تا زمانی ادامه پیدا خواهد کرد که متهم از اتهام وارده تبرئه یا
پرونده مختومه یا اینکه متهم محکوم و اجرای حکم محکومیت وی آغاز شود.

بنابراین موارد برائت كفیل به این شرح است:
 معرفی به موقع كفیل: در زمان و مكان خاصی كه قرار بوده مكفول را معرفی کند.

حضور به موقع مكفول: اگر مكفول شخصا حاضر شود كفیل نیز بری می‌شود.

برائت ذمه مكفول: اگر ذمه مكفول كه موجب كفالت شده است به نحوی بری ‌شود، كفیل نیز بری
می‌شود.

انصراف مكفول‌له از تعهد كفیل: ‌به هر دلیلی اگر مكفول‌له تعهد كفیل را نخواهد، كفیل بری
می‌شود.

انتقال حق مكفول‌له: اگر دین و طلب مكفول‌له به دیگری منتقل شود؛ مثلا كسی دین مدیون را ضمانت كند و در نتیجه دین منتقل شود، جایی برای كفالت باقی نمی‌ماند.

فوت مكفول: كفیل متعهد به حاضر كردن مكفول است و اگرمکفول بمیرد دیگر امكانی برای اجرای تعهد باقی نمی‌ماند و چنانچه دین مكفول‌له بدون پرداخت بماند، كفیل مسئولیتی ندارد