اقتصادی در کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه است، ملزوم فراهم آوردن محیطی ایمن
و با ریسک کم از نظر فضای قانونگذاری است که امکان مراجعه به داوری می‌تواند از
عوامل تعیین‌کننده در این زمینه باشد متاسفانه اتاق بازرگانی بین‌المللی از
انتخاب نماینده جدید در ایران برای دوره دو ساله بعدی (۱۳۹۵- ۱۳۹۳) به دلیلی نا
معلوم و با وجود حمایت مقامات مشابه در ایران، خودداری ورزید و موجب دلسردی و سلب
اطمینان این گروه از اهدافی شد که اتاق بازرگانی بین‌المللی همیشه مدعی آن
است
انسیه سیدصدر /جاوید لک/ امروزه در دنیای تجارت، موضوع
اصلی قراردادها، جلب و نگهداری مشتری، بازاریابی و خدمات تنها مواردی نیستند که در
مرکز توجه قرار دارند، بلکه پیش‌بینی و لحاظ روش‌هایی که طبق آن اختلافات حل و فصل
شود از اهمیتی شایان برخوردار و بدون اغراق دارای وزنی متعادل و حتی بیشتر از سایر
مفاد قرارداد هستند.
در میان روش‌های متنوع حل و فصل اختلافات که مراجعه به
دادگاه از شایع‌ترین آنهاست، داوری با فراهم آوردن فضایی دوستانه، مبتنی بر تخصص و
با رعایت انصاف و عدل و نیز عرف تجاری، دستاوردی چشمگیر در جایگزینی با روش‌های
سنتی نظام قضایی داشته است. همچنین داوری با در نوردیدن مرزها، در فضای بین‌الملل،
به عنوان روشی مورد اعتماد، منعطف و با قابلیت اجرا در کشورهای مختلف معرفی و مورد
استقبال قرار گرفته است. از مهم‌ترین مزایای داوری می‌توان به امکان انتخاب داور
توسط طرفین، محل برگزاری جلسات داوری، زبان و قانون حاکم اشاره کرد. شایان ذکر است
که سنگ بنا و بنیان اصلی داوری را «توافق» و «رضایت» طرفین به ارجاع موضوع به داوری
تشکیل می‌دهد که شالوده اصلی انعقاد هرگونه قراردادی در فضای کسب و کار و عالم
تجارت است. همین توجه به رضایت و توافق طرفین اصلی در ابتدا (و بعضا در هنگام بروز
اختلاف)، نشان از آن دارد که طرفین همان‌گونه که به شرایط و مراحل انجام موضوع
قرارداد می‌پردازند، بالغانه به انتخاب روش مناسب در صورت بروز حل و فصل اختلاف نیز
می‌اندیشند.
باری، داوری و سایر روش‌های حل و فصل اختلافات از جمله
میانجیگری در کشورهای توسعه‌یافته از پیشینه و قدمت بیشتری بهره‌مند است و نه‌تنها
این نهادها در جامعه وکلا و حقوقدانان شناخته و معرفی شده است، بلکه در جامعه
مصرف‌کننده نیز از جمله تجار و بازرگانان از جایگاه والایی برخوردار است. در کشور
ما نیز «حکمیت» که معادل سنتی عنوان داوری است در گذشته رواج و اهمیت فراوانی داشته
و «حکم» در بسیاری از موارد نقش فصل‌الختام را عهده‌دار بوده است. ولی با ظهور حقوق
جدید و تشکیلات عدلیه و سپس دادگستری این شیوه به فراموشی سپرده شده و ابزارهای
جدید طرح دعوا در دادگاه‌ها و مراجعه به وکلا جایگزین شده. لذا داوری به معنای
امروزی، رهاورد علم نوین حقوق محسوب می‌شود و آشنا کردن نسل حاضر با آن، نشان دادن
مزیت‌ها و تشویق جامعه برای مراجعه به آن مسوولیتی است که عمدتا بر عهده
دانشگاه‌ها، مراجع آموزش عالی و کانون‌های وکلا است تا دانش‌آموختگان و وکلای جوان
در حرفه خود ضمن آشنایی با این روش حل و فصل اختلاف، به درستی از آن استفاده و از
مزایای آن بهره‌مند شوند.
به همین منظور مرکز داوری اتـاق بازرگانـی
بیــــن‌المللـی (International Chamber of Commerce)، که خود از مراجع سازمانی
داوری محسوب می‌شود، با تاسیس نهادی به عنوان داوران جوان (Young Arbitrators
Forum) اقدام به معرفی و ترویج داوری از طریق جوانان در پنج منطقه جغرافیایی در
جهان از جمله خاورمیانه کرد. در این راستا داوران جوان منتخب اتاق بازرگانی
بین‌المللی به عنوان نماینده‌یی از طرف این اتاق با ابتکار شخصی و با حمایت از سایر
نهادهای حقوقی و داوری محلی می‌توانند نسبت به برگزاری سمینارهای داخلی و
بین‌المللی برای ترویج داوری اقدام کنند.
کشور ایران در تابستان سال ۱۳۹۰
موفق شد تا برای نخستین بار نماینده‌یی در گروه داوران جوان اتاق بازرگانی
بین‌المللی داشته باشد. انتخاب داوری جوان در اتاق بازرگانی بین‌المللی فرصتی را
فراهم کرد تا جوانان و وکلای علاقه‌مند به این موضوع برای برگزاری نشست‌ها و
سمینارهای داوری با بهره مندی از حمایت اساتید خود، با این موضوع آشنا گردیده و با
وجود فقدان آموزش آن به عنوان درسی اجباری در اکثر دانشکده‌های حقوق کشور، با اصول
آن به طور کلی و بعضا با جزییات آن در حاشیه سمینارها، نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی
آشنا شوند.
گروه داوران جوان در آذرماه سال ۱۳۹۰ نخستین سمینار خود را در
دفتر یکی از اساتید معظم در تجارت بین‌الملل برگزار کرد. برگزاری این سمینار با
محوریت پیشرفت‌های داوری و سازوکارهای داوری در ایران و سایر نهادهای حقوقی
بین‌المللی از جمله داوری اتاق بازرگانی بین‌المللی، فرصتی را فراهم آورد تا وکلا و
دانشجویان علاقه‌مند به این موضوع در کنار اساتید برجسته حقوق تجارت بین‌الملل و
نیز داوری در محفلی دوستانه گرد هم آیند. در کمتر از یک سال در مرداد ماه ۱۳۹۱
دومین سمینار داوران جوان در سالن همایش‌های کانون وکلای مرکز با موضوع بررسی
جنبه‌های قواعد داوری و بررسی تطبیقی آنها با سخنرانی یکی از اساتید برجسته دانشگاه
تهران و مشارکت دو عضو از اعضای داوران جوان برگزار شد. برگزاری این دو نشست به
عنوان نخستین گام‌ها و قدم‌های گروهی از وکلا و حقوقدانان جوان علاقه‌مند به این
موضوع راه را برای تشکیل گروهی متشکل از داوران جوان در ایران شکل داد. پیروی این
دو نشست نه‌تنها تعداد زیادی از دانشجویان و حقوقدانان نسبت به عضویت در گروه
داوران جوان اتاق بازرگانی بین‌المللی اقدام کردند بلکه برای فعالیت بیشتر در ایران
و بالا بردن سطح آگاهی و آشنایی خود با این موضوع جذاب و بکر در عالم حل و فصل
اختلافات داخلی و بین‌المللی، وقت بیشتری را صرف داشتند.
سومین نشست داوران
جوان با بهره‌مندی از تجربیات کسب شده در سطحی بین‌المللی با حضور دو تن از اساتید
خارجی از جمله نماینده اتاق بازرگانی بین‌المللی در پاریس و نیز یکی از وکلای به
نام آلمان و نیز با حضور اساتید این حوزه از دانشگاه تهران، مرکز داوری اتاق ایران
و بخش قضا در بهمن ماه ۱۳۹۲ در کانون وکلای دادگستری برگزار شد. پس از برگزاری این
سمینار، گروه داوران جوان نسبت به برگزاری نشست‌های خود به صورت یک روز در هر ماه و
بررسی یکی از موضوعات داوری و نیز یکی از آرا داوری به فعالیت خود ادامه داد و
اکنون نیز درصدد است که با همکاری اساتید و دانش‌آموختگان این حوزه به صورت مرتب
کارگاه‌های آموزشی را با هدف ترویج فرهنگ داوری و کمک به توسعه این نهاد حقوقی در
ایران، برگزار کند.
با توجه به اهمیت اصل سرعت در تجارت و به خصوص در تجارت
بین‌الملل و همچنین تخصصی بودن دعاوی تجاری و از همه مهم‌تر گرایش روز افزون تجارت
بین‌الملل به داوری، توجه به ارتقای این نهاد حقوقی و رسیدگی مسالمت‌آمیز به دعاوی
تجاری و همچنین معرفی شیوه‌های نوین حل و فصل دعاوی تجاری در کشور و بالا بردن
کیفییت مباحثات علمی در این زمینه از اهمیت شایانی برخوردار است.
همچنین
سرمایه‌گذاری خارجی که یکی از عوامل اساسی رونق اقتصادی در کشورها به ویژه کشورهای
در حال توسعه است، ملزوم فراهم آوردن محیطی ایمن و با ریسک کم از نظر فضای
قانونگذاری است که امکان مراجعه به داوری می‌تواند از عوامل تعیین‌کننده در این
زمینه باشد. خالی از لطف نیست که یادآور شویم خوشبختانه ایران با پیوستن به
کنوانسیون نیویورک ناظر بر اجرای آرای داوری خارجی گام مهمی را در این راستا و با
هدف امکان اجرا آرای داوری خارجی از نظر قانونگذاری فراهم ساخته است، هرچند همچنان
کیفیت و کمیت اجرای آن در دستان قوه قضاییه است.
باری، با وجود فعالیت
خودجوش گروه داوران جوان جهت پیشرفت مباحث علمی نهاد داوری و روش‌های حل و فصل
مسالمت‌آمیز دعاوی و سعی در آشنایی جامعه حقوقدانان و موکلان با اهمیت و جایگاه
داوری در دعاوی داخلی و بین‌المللی، متاسفانه اتاق بازرگانی بین‌المللی از انتخاب
نماینده جدید در ایران برای دوره دو ساله بعدی (۱۳۹۵- ۱۳۹۳) به دلیلی نا معلوم و با
وجود حمایت مقامات مشابه در ایران، خودداری ورزید و موجب دلسردی و سلب اطمینان این
گروه از اهدافی شد که اتاق بازرگانی بین‌المللی همیشه مدعی آن است.
لیکن به
هر ترتیب، این گروه با اتکا به نیروی اراده و علاقه‌مندی که اعضا آن نسبت به این
موضوع دارند، سعی در پیگیری رسالت خود دارد و امیدوار است که با حمایت و همکاری
اساتید این رشته و نهادهای فعال در زمینه داوری، گام های بهتری را بیش از پیش
بردارد.
* (نماینده داوران جوان اتاق بازرگانی بین‌المللی) و (عضو گروه)
