به گزارش خبرنگار گره حقوقی و قضایی خبرگزاری میزان، از آنجایی که قراردادها موضوعات متنوعی را در بر میگیرند که بنا به اقتضای هر یک از آن ها، ممکن است شرایط خاصی بر آن قرارداد حاکم باشد، در نتیجه ارائه یک قالب ثابت برای انواع قراردادها زیبنده نیست. به همین جهت در این نوشتار سعی بر آن است تا با ارائه قدر مشترک قراردادها، کلیتی در خصوص قرارداد نویسی با لحاظ اختصار کلام مطرح گردد.
آیین نگارش قراردادها
به طور کلی نوشتن قراردادها، فارغ از موضوع خاص هر یک از آن‌ها تابع اصولی ایست که در دو بخش قابل ارائه می‌باشند. بخش نخست شامل موارد شکلی و نکات کاربردی که می‌بایست در کل قرارداد رعایت شوند، می‌باشد که در بر گیرنده ظاهر قرارداد، فونت، اندازه متون، ادبیات حقوقی و سایر مواردی ازین قبیل می‌باشد.
اما بخش دوم آیین نگارش که به طور تخصصی وارد ماهیت آن شده و شاکله اصلی قرارداد از آن نشئت می‌گیرد را شامل می‌شود. مواردی همچون موضوع و مبلغ قرارداد، تعهدات طرفین، خاتمه قرارداد، حل اختلافات و.
**اصول شکلی قرارداد نویسی:
متن و عبارات قرارداد: عبارات قرارداد می‌بایست صریح و واضح باشند به نحوی که امکان چندین برداشت مختلف از یک عبارت منتفی باشد. همیشه این نکته را مد نظر داشته باشید که زیبایی و اختصار کلام نباید موجب مبهم شدن متن گردد.
قالب دهی مناسب به قرارداد: بدین معنی که قرارداد از قسمت‌های مشخصی تشکیل شده باشد و مطالب مرتبط با هم تحت یک عنوان خاص در قرارداد، جای گیرند.
امضای قرارداد: از آنجایی که همه قراردادها تک صفحه‌ای نیستند و عدم امضای همه صفحات قرار داد ممکن است اختلافاتی در خصوص اجرای قرارداد پدید آورد، پیشنهاد می‌شود که همه صفحات قرارداد توسط طرفین امضا شود و صرفا به مهر اکتفا نگردد.
انتخاب عنوان مناسب
برخی از قرارداد‌های رایج و متداول در قانون نام معین و شرایط خاص خود را دارند. اگر موضوع توافق نامه، در قالب یکی از قرارداد‌های موجود در قوانین می‌گنجد انتخاب همان قالب قانونی با عنوان خاص آن مکفی است، اما بسیار اتفاق می‌افتد که نوعی خاص از توافق مد نظر طرفین است، اما عنوان مناسبی برای آن یافت نمی‌شود و یا آن که توافق حاصله مجموعه‌ای از چند نوع قر ارداد است، در این موارد پیشنهاد می‌شود که از عناوین کلی و یا حتی عنوان قرارداد یا توافقنامه استفاده شود تا از بروز مشکلات حقوقی آتی جلوگیری به عمل آید.
تعاریف
اگر توافق نامه مشتمل بر مفاهیمی تخصصی است که عموم افراد از آن اطلاع ندارند پیشنهاد می‌شود در ابتدای قرارداد خود بخشی تحت عنوان تعاریف، پیش بینی شود تا در صورت نیاز به تفسیر و تبیین کلی قرارداد، بتوان از آن تعاریف در جهت احراز نظر طرفین قرارداد استفاده نمود.
طرفین قرارداد
توافق نامه از حداقل دو طرف تشکیل می‌شود که هر طرف ممکن است یک شخص یا چند شخص را در بر بگیرد. مشخص نمودن طرفین قرارداد فواید بسیاری از جمله احراز سمت طرفین قرارداد، مشخص شدن صلاحیت و امکانات طرفین قرارداد و در صورت دولتی بودن یکی از طرفین، بررسی صلاحیت شخص امضا کننده قرارداد و تامین اعتبار کافی، دارد.
موضوع قرارداد
موضوع قرارداد، مال یا عملی است که طرفین قرارداد متعهد به تسلیم یا انجام آن هستند. البته در انتخاب موضوع قرارداد محدودیت خاصی وجود ندارد مگر آنکه به لحاظ شرعی و یا قانونی مخالف قوانین امری تلقی شود. هرچه موضوع قرارداد به طور دقیق مشخص و واضح باشد، اختلاف نظر‌ها و برداشت‌های مختلف از آن کمتر خواهد بود.
مدت قرارداد
آغاز قرارداد و تاریخ امضای آن می‌بایست به روشنی مشخص باشد. در بعضی از قراردادها تاریخ آغاز قرارداد همان تاریخ امضای آن می‌باشد، اما در برخی دیگر تاریخ شروع قرارداد از چند روز تا چند ماه پس از امضای آن می‌باشد. در نتیجه مشخص بودن تاریخ از جهت امکان مطالبه خسارات و یا اجرای تعهدات طرف مقابل از اهمیت به سزایی بر خوردار است.
مبلغ قرارداد
مبلغ قرارداد، یکی از مهمترین قسمت‌های هر قرارداد محسوب می‌شود. مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت آن که نشان دهنده ارزش کالا، خدمات و یا امری ایست که می‌بایست انجام شود میتواند به شیوه‌های گوناگون در قرارداد منعکس گردد. تصریح کامل به مبلغ کل قرارداد، در صورت وجود اقساط، مشخص شدن دوره زمانی هر قسط و تعداد آن‌ها و نحوه وصول مواردی ایست که حتما باید در قرارداد قید شود.
شرایط قرارداد
علاوه بر مفهوم قانونی شرط و اقسام سه گانه آن (صفت، فعل و نتیجه)، هر آنچه که برای طرفین از اهمیت برخوردار است، همچون فرایند و نحوه انجام کار، جزئیات آن، تحت عنوان شرط می‌توان در قرارداد از آن یاد کرد و ضمانت اجرای عدم رعایت آن را نیز مشخص نمود.
تعهدات طرفین
در همه قراردادها هر یک از طرفین تعهدات و تکالیفی را بر عهده دارند که می‌بایست دقیق، واضح و بدون هر گونه ابهامی به همراه ضمانت عدم اجرای آن به صورت مجزا برای هر یک از طرفین قرارداد، قید شود.
تضمین‌ها
ضمانت اجرای عدم انجام تعهدات و یا تاخیر در اجرای آن‌ها را هم می‌توان در بند تهدات قید نمود و هم آن که در ماده‌ای جدا و با عنوان ضمانت اجرا‌ها ذکر کرد. این نوع ضمانت اجرا‌ها ممکن است به صورت مقطوع یا نسبی باشد. گاهی هم تضمین‌ها برای حسن انجام قرارداد اخذ می‌شود. تضمین‌ها انواع مختلفی دارد. مثلا به صورت چک تضمینی و یا ضمانت نامه بانکی و …
در بحث ضمانت اجرا‌ها معمولا علت عدم انجام تعهد یا تاخیر اجرا ذکر می‌شود و برای هریک ضمانت اجرای متناسب با ان در نظر گرفته می‌شود. به طور مثال اگر عدم ایفای تعهد ناشی از فورس ماژور باشد ممکن است متعهد مجبور به پرداخت خسارتی نباشد، یا آنکه تحت شرایطی اجرای مفاد قرارداد به حالت تعلیق در آید یا قرارداد خاتمه یابد. به هر صورت آنچه مد نظر طرفین است، با تمام حدود و ثغور آن می‌بایست قید شده و مورد توافق قرار گیرد.
حل و فصل اختلافات
امکان بروز اختلاف در هر قراردادی متصور است. این اختلافات ممکن است ناشی از برداشت‌های مختلف از موضوع قرارداد، تعهدات هر یک از طرفین، اجرا و یا تفسیر مفاد قرارداد باشد. نحوه حل و فصل اختلافات در این بند مشخص می‌شود. در صورت تمایل حل اختلافات میتواند به صورت مرحله‌ای و یا مراجعه مستقیم به دادگاه باشد. حل اختلاف مرحله یعنی ابتدا طرفین تلاش نمایند از طریق صلح و سازش اقدام به رفع اختلاف نمایند و در صورت عدم حصول سازش، امر به داوری و یا دادگاه ارجاع شود.
اصلاح قرارداد
اجرای بیشتر قراردادها در بازه زمانی صورت می‌پذیرد. بسیار اتفاق می‌افتد که به جهت بروز مسائل پیش بینی نشده، موازنه ارزشی در قرارداد بهم میخورد و در بخش‌هایی از آن نیاز به انجام اصلاحاتی احساس می‌شود. در این بخش، نحوه اصلاح قرارداد و میزان آن مشخص می‌گردد.
محرمانگی
در قرارداد‌های با تخصص فنی پیچیده نیاز است که تفاهم نامه‌ای در خصوص محرمانه بودن اطلاعات تبادل شده حین مذاکرات منعقد شود. این تفاهم نامه میتواند به صورت یک قرارداد جدا باشد و یا میتواند به صورت یکی از مواد قرارداد اصلی قید گردد. محدوده اطلاعات محرمانه و مدت زمان محرمانه بودن اطلاعات جزو مواردی ایست که حتما باید معین گردد.
خاتمه قرارداد
پایان یافتن مسئولیت‌های قراردادی طرفین باید به صورت کاملا واضح، در قرارداد تصریح گردد. در واقع هر یک از طرفین قرارداد باید از این موضوع آگاهی کامل داشته باشد که در چه صورتی قرارداد خاتمه یافته محسوب می‌شود. به طور مثال گذشت زمانی خاص یا بروز اتفاقی مشخص، سبب انفساخ قرارداد گردد ویا در صورت پیش بینی حق فسخ برای هر یک از طرفین و اعمال آن سوی صاحب حق قرارداد پایان می‌پذیرد. روشن شدن همه این موارد میتواند از بروز خسارات به دو طرف قرارداد جلوگیری نماید.
نحوه مکاتبه
برای ارزیابی صحت اطلاع رسانی‌های مربوط به قرارداد و قابلیت استناد به آن‌ها، مشخص کردن نحوه مکاتبه اهمیت بسیاری دارد. مکاتبات میتواند از طریق رایانامه، پیام کوتاه، پست سفارشی و یا سایر شیوه‌هایی که مورد پذیرش طرفین قرارداد است صورت پذیرد و ازین جهت محدودیتی متوجه آن نیست.
تعداد صفحات، نسخ و مواد قرارداد
مشخص بودن تعداد صفحات و نسخه‌ها و مواد قرارداد این مزیت را دارد که در صورت بروز اختلاف و یا کم و زیاد شدن برخی صفحات و نسخ می‌توان به این بند از قرارداد استناد کرد.
ضمائم و پیوست
برخی قراردادها دارای ضمائم و پیوست‌هایی هستند که بهتر است در قرارداد اصلی از آن‌ها یاد شود تا در صورت نیاز به آن‌ها و یا حتی مفقود شدنشان، قابلیت استناد به این بند از قرارداد منتفی نباشد.
در این نوشتار تلاش بر آن بود که به طور مختصر اهم مباحثی که می‌بایست در یک قرارداد وجود داشته باشد، ذکر گردد و مسلما به جهت رعایت اختصار، از ذکر برخی مباحث چشم پوشیده شده است. پر واضح است که قرارداد نویسی یک امر تخصصی و حتی در برخی موارد حیاتی‌ای است. پیشنهاد می‌شود در صورتی که قرارداد شما از جمله قرارداد‌های مهم است، حتما به مطالعه دقیق‌تر در خصوص نحوه قرارداد نویسی بپردازید تا از جزئیات آن اطلاع کامل حاصل نمایید.
ستاره ایوبی کارشناس ارشد حقوق خصوصی
