سایت حقوقی دادآور
به گزارش خبرنگار حقوقی قضایی باشگاه خبرنگاران، در
قوانین مدنی و جزایی در پرداخت نفقه بسیار تاکید شده است اما با توجه به این
تاکیدها در برخی موارد هم به مرد اجازه داده شده که از پرداخت نفقه خودداری کند و
صریح ترین مادهی قانون مدنی برای ندادن نفقه به زن ماده ۱۱۰۸ است که هرگاه زن بدون
مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.
“سیدعلی شاهصاحبی”حقوقدان و وکیل دادگستری طی
گفتگو با باشگاه
خبرنگاران به بررسی قوانین مدنی و جزایی در پرداخت نفقه پرداخته، که متن آن
به شرح زیر است.
** باشگاه خبرنگاران: نفقه چیست؟
** شاهصاحبی: بر اساس ماده
۱۱۰۷ قانون مدنی اصلاحی ۱۳۸۱ نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با
وضعیت زن، از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینههای درمانی و بهداشتی و
خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطهی نقصان یا مرض.”چنانچه از مادهی ۱۱۰۷ بر
میآید، وضعیت و احتیاجات زن به طور متعارف ملاک عمل است نه وضعیت مرد. پس اگر زن
از خانواده متمکنی باشد، شوهر به ناچار باید وسائل زندگی او را، آنچنانکه شأن و وضع
اجتماعی و خانوادگی او اقتضا میکند، فراهم آورد.
**باشگاه خبرنگاران: آیا در انواع ازدواج(دایمی و منقطع) مرد مکلف به پرداخت
نفقه است؟
** شاه صاحبی: تنها در
ازدواج دایم نفقه زن بر عهده شوهر است ولی در نکاح منقطع(که در عرف به آن صیغه
میگویند)، شوهر ملزم به پرداخت نفقه نیست مگر در عقد، شرط شده باشد.
**باشگاه خبرنگاران: آیا برای پرداخت نفقه شرطی وجود دارد؟
** شاه
صاحبی: زن، وقتی میتواند نفقه مطالبه کند که از شوهر خود تمکین کند.
** باشگاه
خبرنگاران: تمکین یعنی چه؟
** شاه صاحبی: تمکین یکی از
تکالیف زن در برابر شوهر به شمار میرود که به دو نوع «تمکین خاص» و «تمکین عام»
تقسیم میشود. تمکین خاص به برآوردن درخواستهای شوهر و تمکین عام به انجام وظایف
خانوادگی، اطاعت از شوهر و پذیرفتن ریاست شوهر بر خانواده است و وظیفهٔ تمکین عام
ایجاب میکند که زن نظرات مرد در مورد تربیت فرزندان، امور خانوادگی، و کارها و
روابط اجتماعی خود را بپذیرد و از آن اطاعت کند.
** باشگاه خبرنگاران: اگر زن بدون دلیل موجه زندگی مشترک را ترک کند چه خواهد
شد؟
** شاه
صاحبی: اگر زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترک کند و حتی در
خانه پدر و مادر خویش اقامت نماید مرد میتواند از دادن نفقه امتناع کند.
** باشگاه
خبرنگاران: نشوز چیست؟
** شاه
صاحبی: زنی که بدون دلیل موجه از تمکین خودداری ورزد، ناشزه، یعنی نافرمان و
خاطی نامیده میشود. در این صورت مرد میتواند علاوه بر عدم پرداخت نفقه از دادگاه
تقاضای طلاق کند یا درخواست ازدواج مجدد کند.
** باشگاه خبرنگاران: آیا زن مکلف است در هر شرایطی در خانه شوهر بماند؟
** شاه
صاحبی: خیر در صورتی که ادامه حضور زن در اقامتگاه مشترک متضمن بیم بدنی،
مالی یا شرافتی باشد، زن میتواند از دادگاه درخواست کند به او اجازه دهد در مکان
امنی زندگی کند، در این صورت شوهر مکلف به پرداخت نفقه خواهد بود.
** باشگاه خبرنگاران:
آیا سوء رفتار از مصادیق عدم تمکین است؟
** شاه
صاحبی: یکی دیگر از مواردی که عدم تمکین محسوب میشود، سوء رفتار زن یا
انتخاب شغلی مغایر با شئون اخلاقی و وظایف زناشویی و داشتن معاشران فاقد صلاحیت
اخلاقی است.
** باشگاه خبرنگاران:
اگر زن خود درآمد مستقلی داشته
باشد، بازهم مستحق نفقه است؟
** شاه صاحبی: نکته مهم در
مورد نفقه این است که حتی در صورتی که زن شخصاً درآمد مستقلی داشته باشد مرد را از
پرداخت نفقه معاف نمیکند.
** باشگاه خبرنگاران:
ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه چیست؟
** شاه
صاحبی: دو نوع ضمانت اجرا برای خودداری مرد از پرداخت نفقه وجود دارد:
ضمانت اجرای حقوقی: هرگاه به رغم تمکیــن
زن، شوهر از پرداخت نفقـــه خودداری کنــد زن میتواند با طرح دعوی حقوقی، محکومیت
او را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد؛ در این صورت دادگاه، حکم به پرداخت نفقه
خواهد داد. در این مورد باید افزود که اگر دادگاه حکم به پرداخت نفقه صادر کند و
مرد واقعاً از پرداخت آن ناتوان باشد، زن این حق را دارد که در صورت تمایل، تقاضای
طلاق کند.
ضمانت اجرای جزایی:
علاوه بر ضمانت اجرای حقوقی، از آن جا که نپرداختن نفقه در قانون ایران، جرم نیز
محسوب میشود، زن میتواند با مراجعه به دادسرای عمومی، تعقیب جزایی شوهر را
بخواهد. در این صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه، مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات
مقرر در قانون نیز محکوم خواهد شد
** باشگاه خبرنگاران:
آیا زن میتواند نفقه ایام گذشته را
مطالبه کند؟
** شاه صاحبی: در مورد زن
این امتیاز وجود دارد که می تواند نفقه ایام گذشته را نیز مطالبه کند؛ این در حالی
است که در مورد فرزندان مشترک، الزام مرد به پرداخت نفقه از تاریخ تقدیم دادخواست
امکان پذیر است؛ یعنی فرزندان نمیتوانند مدعی عدم پرداخت نفقه در گذشته شوند.
** باشگاه
خبرنگاران: آیا زن پس از فوت شوهر خود نیز حق دارد نفقه مطالبه کند؟
** شاه
صاحبی: تا سال ۱۳۸۱ هرگاه عقد ازدواج به دلیل فوت شوهر منحل میشد، در عین
حال که زن مکلف بود عده (۴ ماه و ۱۰ روز) نگاه دارد نمیتوانست نفقه مطالبه کند؛
ولی با اصلاح ماده۱۱۱۰ ق- م در سال ۱۳۸۱ زن میتواند در ایام عده، نفقه مطالبه
کند.
