ساز و کار قانونی اعطای بورس تحصیلی
سایت حقوقی دادآور
یکی از آرزوهای آنهایی که هوای درس و دانشگاه را در سر دارند به دست آوردن یک بورس تحصیلی و درس‌خواندن رایگان است. بورس تحصیلی مقرراتی دارد که باید مطابق آن عمل شود. این مقررات باید برای همه واجدان شرایط یکسان اعمال شود بنابراین اگر برخی متقاضیان شاهد تبعیض در این زمینه بودند، می‌توانند شکایت کنند.
تعریف بورس تحصیلی
بورس در واقع قراردادی است که میان وزارت علوم و دانشجوی متقاضی برای تامین هیات علمی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی منعقد می‌شود و بورسیه به دانشجویی اطلاق می‌شود که از مزایا و امتیازات قرارداد بورس بهره‌مند می‌شود. بورس یک امتیاز است که در غالب مالی یا حتی به شکل‌هایی دیگر برای دانشجو در نظر گرفته می‌شود تا بتواند در مدت تحصیل با آرامش روحی و ذهنی بیشتری به تحصیل ادامه دهد و به ازای آن ممکن است متعهد به خدمت شود.
شرایط عمومی و اختصاصی
مثل هر کاری دیگری برای به دست آوردن بورس تحصیلی برخورداری از شرایطی کلی لازم است. برای نمونه معدل کار‌شناسی دانشجو حداقل ۱۴ و کار‌شناسی ارشد حداقل ۱۶ باید باشد.
اکنون اعطای بورس به صورت متمرکز از طریق شرکت در فراخوان جذب هیات علمی صورت می‌گیرد. در نگاه اول شرایط مساوی و برابری برای همه دانشجویان فراهم است، اما متمرکز شدن جذب دانشجویان بورسیه این فرایند را بسیار طولانی کرده است. روند کار به این صورت است که دانشجویی که براساس اعلام نیاز یک دانشگاه در فراخوان شرکت می‌کند، نخست مدارک خود را به دانشگاه ارائه می‌دهد و در صورت پذیرفته شدن در مصاحبه تخصصی و اعتقادی دانشگاه و موافقت هیات اجرایی جذب دانشگاه یا شورای بورس، مدارک وی برای وزارتخانه ارسال می‌شود. وزارتخانه پس از بررسی‌های نهایی و تایید هیات مرکزی جذب پس از گزینش و مصاحبه مجدد با صلاحدید خود ابلاغ بورس را صادر می‌کند. و خبر بد اینکه در اینجا این است که وزارت علوم تکلیفی برای صدور ابلاغ بورس برای دانشجویانی که موافقت دانشگاه را کسب کرده‌اند، ندارد یا در مواردی صدور این ابلاغ دو تا سه سال به طول می‌انجامد که عملا با هدف بورس در تعارض است.
البته راه میان‌بری هم وجود دارد و آن زمانی است که وزارت علوم گاه بدون درخواست و اعلام نیاز دانشگاه‌ها، برخی از افراد را به عنوان بورسیه به دانشگاه‌های مختلف معرفی می‌کند و هزینه‌های آنان را خود تقبل می‌کند. اما پذیرش بورسیه این دسته از دانشجویان مشروط به پذیرش آنان در مصاحبه علمی در دانشگاه و دانشکده مورد نظر است.
اگر داوطلب استفاده از این امکان هستید باید بدانید که در قانون یک سری شرایط عمومی برای شما پیش‌بینی شده است که در راس آنها ايمان واعتقاد به اسلام ، نظام جمهوري اسلامي ، قانون اساسي و ولايت فقيه قرار دارد. البته اقليت‌هاي مذهبي که در قانون اساسي نامشان برده شده است از شرط ايمان و اعتقاد اسلام مستثنا هستند. ضمن آنکه متقاضی نباید به احزاب و گروه‌هاي ملحد و محارب وابسته باشد، و داوطلبان ذکور باید كارت پايان خدمت وظيفه يا معافيت دائم يا معافيت تحصيلي يا دفترچه آماده به خدمت كه مهلت آن در تاريخ تصويب نهايي بورس، منقضي نشده باشد، داشته باشد. در این بخش مواردی را نیز برای سن داوطلب شمرده است اما در نهایت نتیجه گرفته است که سن وی نباید از 40 سال بیشتر باشد. در این بخش برای متاهل‌ها مزایایی نیز در نظر گرفته شده است براین مبنا که در انتخاب پسران متقاضي ادامه تحصيل در خارج ازكشور در شرايط مساوي اولويت با داوطلبان متاهل است واعزام زنان متقاضي بورس و اعزام، تنها در صورتي انجام مي‌شود كه ازدواج كرده و در معيت همسر خويش باشند.
بورس به چه كساني تعلق ميگيرد؟
از آنجا که بورس نوعی امتیاز است، بنابراین در اعطای آن باید برابری آموزشی که هدف آن نهایتا ایجاد عدالت در حوزه آموزش است، رعایت شود. بورس باید به افرادی تعلق بگیرد که صلاحیت دریافت آن را دارند. احراز صلاحيت افرادي كه مستحق دريافت بورس هستند، بايد عيني باشد. معیارهای کلی که می‌توان برشمرد استعداد، توانایی و شایستگی است اما اینکه این توانایی‌ها و شایستگی‌ها به چه ترتیب احراز و اثبات شود، شاید بهترین راه برای آن برگزاری آزمون‌هایی است که در شرایط برابر همه در آن شرکت کنند و بتوانند توانایی‌ها و استعدادهای خود را نشان دهند و به صورت برابر و بدون تبعیض ارزیابی شوند. نهایتا افرادی که احراز صلاحیت در موردشان صورت گرفت از بورس بهره‌مند شوند.
اولویت با کیست؟
اولويت اعطاي بورس تحصيلي و اعزام به هزينه شخصي با واجدان مدرك كارشناسي ارشد، برای طي دوره دكتري است. البته اگر دوره كارشناسي ارشد برخي از رشته‌‌ها درداخل كشور، داير نباشد يا ظرفيت موجود كفاف نياز كشور را به فارغ‌‌التحصيلان اين دوره‌‌ها ندهد، بورس تحصيلي در مقطع كارشناسي ارشد، به تعداد محدود و در رشته‌‌هاي ضروري اعطا خواهد می‌شود.
اعضاي شوراي مركزي بورس را بشناسید
برای اعطای بورس موضوع باید در شورایی مطرح شود که این شور از 6 نفر تشکیل شده است و شامل معاون دانشجويي وزارت علوم (رئيس شورا)؛ معاون آموزشي وزارت علوم؛ معاون پژوهشي وزارت علوم؛ معاون هماهنگي وزارت علوم؛ دو نفر از اعضاي هيات علمي دانشگاه‌ها به انتخاب وزير وزیر علوم؛ مدير كل بورس و اعزام (دبير شورا) می‌شود. گف جلسات شوراي مركزي با حضور اكثريت اعضا رسميت دارد و تصميمات آن با راي موافق اكثريت اعضا، قابل اجراست همچنین رئيس شورا مي‌تواند در موارد لازم از افراد صاحب نظر برای شركت در جلسات شورا بدون حق راي دعوت كند.
سهم هیات علمی‌ها از بورس تحصیلی
برابر قانون بخشی از بورسیه تحصیلی سهم اعضای هیات علمی شود. بر این اساس از مجموع ظرفيت سالانه بورس كه به تامين اعضاي هيات علمي مورد نياز آموزش عالي كشور اختصاص مي‌‌يابد 50 درصد به وزارت علوم و 50 درصد نیز به موسسات تعلق ميگيرد و سهميه هر موسسه همه ساله براساس ضوابطي كه به تصويب شوراي مركزي بورس مي‌رسد توسط معاونت آموزشي و معاونت پژوهشي پيشنهاد می‌شود. ضمن آنکه حداقل 30 درصد از ظرفيت بورس هر موسسه به مربيان، مربي آموزشياران و كارشناسان آموزشي آن موسسه اختصاص دارد.
تسهيلات و تعهدات مربوط
هزينه‌‌هایی که برای دانشجوی بورسیه تامین می‌شود شامل شهريه دانشگاهي، خريد كتاب، تهيه رساله انجام تحقيقات و مقرري ماهيانه براي امرار معاش خود و همسر و فرزندان و هزينه رفت در ابتداي تحصيل و برگشت پس از فراغت از تحصيل، همچنين هزينه‌‌هاي اتفاقات غيرمترقبه است. رقم این مقرری را نیز هر سال وزارت علوم پیشنهاد می‌کند و اگر دانشجویی که در خارج از کشور مشغول تحصیل است رقم اعطایی کفاف مخارجش را نکند، مابه‌‌التفاوت آن حداكثر تا سقف مصوب هيات دولت، از طرف وزارت تعيين و تامين مي‌شود.
وقتی دانشجو پذیرفته می‌شود
فرض را بر این بگیرید که تقاضای بورسیه شما پذیرفته شده است. حالا باید قبل از صدور حكم نهايي تعهد و تضمين محضري را به وزارت علوم يا موسسات يا دستگاه اجرايي بسپارید كه پس از اتمام تحصيلات به ايران در محلي كه در تعهدنامه مشخص شده يا وزارت علوم تعیین می‌کند دو برابر مدت تحصيل و حداكثر تا 10 سال خدمت کنید. این 10 سال برای كساني كه با استفاده از تسهيلا ارزي، اعزام مي‌شوند برابر مدتي است كه در خارج تحصيل كرده‌‌اند البته حداكثر تا 6 سال.
همچنین شما باید 5 برابر رقمی که قرار است خرج تحصیلتان شود وثیقه بگذارید که به کشور بر می‌گردید. اگر هم دانشجوی زن متاهل هستید همسرتان باید رضایت کتبی و محضری خود را از اشتغال به كار شما بعد از اتمام تحصيلات در هر محلي كه وزارت تعيين مي‌كند اعلام و امضا کند. اگر بعد از تحصیل زیر قول و قرارهای خود بزنید باید تمام هزینه‌های تحصیل و خسارتی را که به وزارتخانه وارد کرده‌اید، پرداخت کنید.
در پایان این را نیز بدانید که دانشجويان بورسيه و اعزامي موظفند در پايان هر نيمسال يا سال تحصيلي بر حسب نظام آموزش كشور محل تحصيل، گزارش پيشرفت تحصيلي و ريز نمرات خود را كه به مهر و تاييد دفتر سرپرستي دانشجويان و در صورت نبود دفتر سرپرستي به تاييد نمايندگي جمهوري اسلامي ايران در كشور مربوط برسانند به موسسه معرف و وزارت علوم ارسال کنند؛ در غير اين صورت ارسال مقرري تحصيلي و شهريه دانشگاهي آنها متوقف می‌شود.
به نقل از سایت حمایت
