نقد و بررسی سیستم پذیرش دانشجوی دکتری
سایت حقوقی دادآور
تب مدرک‌گرایی در حالی به مقطع دکتری رسیده است که بسیاری از کارشناسان برگزاری آزمون سراسری و کاهش اختیار دانشگاهها را یکی از دو علت این پدیده می‌دانند.
نحوه پذیرش دانشجویای دکتری طی سالهای اخیر یکی از بحث‌ها و دغدغه‌های جامعه دانشگاهی بوده است و تاکنون نیز نظرات و پیشنهادات گوناگونی درباره آن ارایه شده است.
اگرچه براساس آخرین تغییرات در نحوه پذیرش دانشجوی دکتری سال 93، در آزمون سال آینده سهم و اختیار دانشگاهها در پذیرش دانشجوی دکتری به 70 درصد افزایش و تاثیر نمره آزمون دکتری به 30 درصد کاهش یافته است اما این تغییر نیز هنوز نتوانسته رضایت خاطر اساتید را به طور کامل جلب کند.
"نقد و بررسی سیستم پذیرش دانشجوی دکتری" عنوان میزگردیست که توسط سرویس دانشگاهی ایسنا به مناسب هفته دانشجو با حضور سه تن از اساتید دانشگاههای صنعتی شریف، امیرکبیر و علم و صنعت ایران در محل ایسنا برگزار شد و طی آن اساتیدی که سال‌ها تجربه پذیرش دانشجوی دکتری را داشتند، ضمن نقد شیوه فعلی به ارایه راهکارهای اصلاحی در این باره پرداختند.
پذیرش دانشجوی دکتری به دانشگاههای دارای هیات ممیزه واگذار شود
دکتر مهدی احسان استاد دانشگاه صنعتی شریف، در این میزگرد با انتقاد از سیستم فعلی پذیرش دانشجوی دکتری، با بیان اینکه آزمون زبان و تست هوش و یک امتحان تستی نمیتواند ملاک مناسبی برای انتخاب دانشجوی دکتری باشد، در عین حال پیشنهاد کرد که پذیرش دانشجوی دکتری برای دانشگاههای دارای هیات ممیزه به خودشان واگذار شود.
به گزارش سرویس دانشگاهی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، دکتر مهدی احسان، استاد تمام دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف که تاکنون حدود یکصد دانشجوی دکتری و ارشد را پذیرش و راهنمایی کرده است، در میزگرد "نقد و بررسی سیستم پذیرش دانشجوی دکتری" که با حضور دو تن از اساتید دانشگاههای علم و صنعت و امیرکبیر در محل ایسنا برگزار شد، با بیان اینکه اعتماد دانشگاهها طی سالهای گذشته به وزارت علوم کمرنگ شده است، اظهار کرد: طی سالهای اخیر به دلیل برخی تصمیمات آنی، اعتماد دانشگاهیان به وزارت علوم کمرنگ شده است، در حالی که باید وزارت علوم دانشگاهیان را حمایت کند و سرویس‌دهنده به دانشگاهها باشد.
پذیرش دانشجوی دکتری به یک روش بنیان‌سوز برای آموزش عالی تبدیل شده است
استاد دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به تغییر سیستم پذیرش دانشجوی دکتری در دولت دهم و حذف اختیارات دانشگاهها، ادامه داد: در وزارت علوم مشکلات بسیاری در زمینه‌های گوناگون وجود دارد، در حال حاضر پذیرش دانشجویان دکتری در کنار سایر تصمیمات به یک روش بنیان‌سوز برای آموزش عالی تبدیل شده است و برای شروع باید میان وزارت علوم و دانشگاهها آشتی ایجاد شود.
به اعتقاد دکتر احسان، در حال حاضر ارتباط دانشگاه و وزارت علوم، ارتباط قوی و فایده مندی نیست و این مسئله به تمام مسائل دانشگاه سایه انداخته است بنابراین قبل از اقدام ضرورت دارد اعتماد بین وزارت علوم و دانشگاه تقویت شود.
وی با اشاره به سیستم پذیرش دانشجوی دکتری، اظهار کرد: تاکنون سیستم‌های مختلفی برای این نوع پذیرش اجرا شده است، اما متاسفانه هنوز هم نتوانسته‌ایم به یک سیستم مفید و قابل قبول در این باره دست یابیم.
وی با بیان اینکه در حال حاضر برای دانشگاههای مختلف از طریق آزمون متمرکز وزارتخانه جذب دانشجو انجام می‌شود، اظهار کرد: جذب دانشجو از این طریق نمیتواند معیار و ملاک مناسبی برای دانشجوی دکتری باشد و باید تمهیدات اساسی در این زمینه اخذ شود.
دکتر احسان با بیان اینکه برگزاری امتحان تستی و بعد از آن امتحان زبان و تست هوش نمیتواند سنجش مناسبی برای پذیرش دانشجوی دکتری باشد، گفت: پس از برگزاری این آزمون، با ضریب 4 دروس تخصصی و ضریب یک درس زبان و هوش، دانشجویان نمره‌ای را کسب می‌کنند و درصورت کسب حدنصاب برای مصاحبه به دانشگاهها معرفی می‌شوند. متاسفانه این گونه گزینش، شیوه مناسبی برای تفکیک دانشجویان دکتری نیست.
استاد تمام دانشگاه صنعتی شریف همچنین اظهار کرد: متقاضیان دوره دکتری در این مرحله معمولا از هوش کافی برخوردار هستند و برگزاری یک امتحان تستی برای درسهای تخصصی نیز قدرت تشخیص و تمیز دانشجویان را ندارد، در حالی که فاکتورهای اساسی و مهم‌تری در گزینش دانشجوی دکتری وجود دارد.
مسئولیت اجرایی پذیرش دانشجوی دکتری به دانشگاهها واگذار شود
این عضو هیات علمی دانشگاه شریف با اشاره به دخالت و ورود وزارت علوم در اجرا، گفت: وزارت علوم عمدتا وظیفه ستادی و نظارتی در امر دانشگاهها را دارد و مسئولیت اجرایی پذیرش دانشجوی دکتری بهتر است به دانشگاهها واگذار شود.
دکتر احسان با بیان اینکه این سیاستگذاری و وضع قوانین تنها نباید برای دانشجویان دکتری صورت بگیرد، گفت: وزارت علوم در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد نیز می‌تواند تنها کار سنجش را انجام دهد و مسئولیت گزینش را به خود دانشگاهها محول کند.
وی با بیان اینکه تعداد زیادی داوطلب برای آزمون دکتری در سال جاری ثبت‌نام کرده‌اند، گفت: نمیتوان یک کار اجرایی را به همین سادگی به یک حرکت ایده‌آل تبدیل کرد و برای رسیدن به یک پذیرش آرمانی، وقت و برنامه لازم است.
دکتر احسان که خود از موسسان و برنامه ریزان دوره دکتری برق در داخل کشور است، اظهار کرد: در ابتدای راه اندازی دوره دکتری برق در آن زمان نیز خیلی‌ها مخالف آغاز این برنامه در داخل مملکت بودند، اما در نهایت دانشگاه شریف موفق به ایجاد این رشته شد. امروز هم امیدواریم تغییر برنامه پذیرش دانشجویان دکتری با وجود تمام موانع میسر شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نحوه پذیرش دانشجوی دکتری در دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف، اظهار کرد: در حال حاضر این دانشکده براساس فرمول خود دانشجوی دکتری می‌پذیرد؛ به این معنا که 60 درصد گزینش سوابق آموزشی دانشجو ( محل تحصیل، معدل، زمان تحصیل و...) و 40 درصد نیز سوابق تحقیقاتی است، در نهایت مجموع نمره کسب شده در ضریبی بین صفر و یک که منعکس کننده ظرفیت، زمینه تحقیقاتی و امکانات دانشکده است، ضرب می‌شود که نمره مصاحبه دانشجو را تعیین می‌کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به پدیده تحمیل دانشجوی دکتری از طرق مختلف به دانشگاهها در دوره‌های گذشته، گفت: خوشبختانه دانشگاه شریف زیربار خیلی از تحمیل‌ها نمی‌رود.
تعیین ظرفیت پذیرش دکتری از اختیارات دانشگاه است
دکتر احسان در ادامه سخنان خود با اشاره به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در پذیرش دانشجوی دکتری، اظهار کرد: بر اساس مصوبه این شورا تعیین ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری با توجه به امکانات از اختیارات دانشگاه است، ولی متاسفانه در این مورد توجهی نمی‌شود به نحوی که در حال حاضر امکانات دانشگاهها و ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری در اغلب دانشگاهها مناسب نیست و باید راهکارهای اساسی در این زمینه اندیشیده شود.
دکتر احسان همچنین درباره راهکارهای اصلاح سیستم پذیرش دانشجوی دکتری گفت: باید اصل را بر این بگذاریم که سیاست را وزارت علوم تعیین کند و اختیارات اجرایی در دست دانشگاه باشد.
وی با بیان اینکه می‌توان دانشگاه‌هایی که هیات ممیزه دارند را از دانشگاه‌هایی که هیات ممیزه ندارند، تفکیک کرد، گفت: می‌توان اختیارات بیشتری به دانشگاه‌هایی که دارای هیات ممیزه هستند، داد.
بسیاری از تصمیمات دکتری توسط کسانی گرفته می‌شود که تجربه پذیرش یک دانشجوی دکتری را نداشته‌اند
این عضو هیات علمی دانشگاه شریف، تصریح کرد: متاسفانه بسیاری از تصمیمات درباره دانشجویان دکتری و برنامه‌های مربوطه توسط کسانی گرفته می‌شود که خودشان حتی تجربه پذیرش یک مورد دانشجوی دکتری را نیز نداشته‌اند.
احسان با بیان اینکه دانشگاهیان عموما افراد نجیبی هستند، اظهار کرد: معمولا دانشگاهیان کمتر به این رفتارها و تصمیمات اعتراض می‌کنند، چرا که نمی‌خواهند حاشیه‌ای در مراکز آموزشی ایجاد شود.
پذیرش دانشجوی دکتری باید به طور کامل به دانشگاهها واگذار شود
وی با بیان اینکه این سیاست‌های آموزش عالی مدت‌هاست که دامنگیر دانشگاههاست، گفت: شاید مسئولان مربوطه می‌دانستند که این امتحانات کمکی چندانی به تقکیک دانشجویان برای پذیرش در این دوره ندارد و به نظر می‌رسد می‌خواستند کنترل پذیرش دانشجو را دست خود داشته باشند، بنابراین افزایش 70 درصدی اختیار دانشگاهها که در دوره جدید وزارت علوم اتخاذ شده نیز چندان رهگشا نیست و پذیرش دانشجوی دکتری با اتخاذ تدابیری باید به طور کامل به دانشگاهها واگذار شود.
این استاد دانشگاه در خاتمه با بیان اینکه وزارتخانه بهتر است وظیفه ستادی خود را پیش بگیرد و در ارتباط با تعیین ظرفیت و نحوه گزینش دانشجوی دکتری به نقش اصلی خود برگردد، تصریح کرد: وزارت علوم وظیفه سیاستگذاری برای تعیین ظرفیت و نحوه پذیرش دانشجو دکتری را در دست بگیرد و انتخاب دانشجوی دکتری را به دانشگاهها واگذار کند.
استادیار دانشگاه علم و صنعت: پذیرش دانشجوی دکتری باید استادمحوری شود
دکتر سید محمد شهرتاش، استادیار دانشکده مهندسی برق دانشگاه علم و صنعت ایران، در میزگرد "نقد و بررسی نحوه پذیرش دانشجوی دکتری" که با حضور دکتر احسان استاد دانشگاه شریف و دکتر سالاری‌راد استادیار دانشگاه امیرکبیر در محل ایسنا برگزارشد، با اشاره به افزایش ظرفیت دکتری دانشگاهها بدون تحلیل و بررسی امکانات در دولت دهم، گفت: در پذیرش دانشجوی دکتری باید به سوابق علمی دانشجویان توجه ویژه‌ای شود، چرا که تنها رزومه علمی دانشجو می‌تواند بیانگر توانایی علمی دانشجو باشد، به همین دلیل حتی در شرایط فعلی که درصد مصاحبه 70 و آزمون 30 درصد است، باز هم نمیتوان گفت که به سوابق علمی دانشجویان توجه می‌شود.
وی با بیان اینکه یک دانشجو در طول دوره‌های لیسانس و فوق لیسانس خود خیلی بهتر از شرکت در آزمون تستی یک روزه می‌تواند توانایی‌های خود را نشان دهد، تصریح کرد: تمام سوابق کاری دانشجو اعم از کارنامه آموزشی، پایان نامه و محصولات پژوهشی و همچنین نوع و میزان فعالیت‌های فوق برنامه علمی است که می‌توان بر اساس این سوابق، پذیرش دانشجوی دکتری را انجام داد.
پذیرش دانشجوی دکتری به طور تام توسط دانشگاهها و به محوریت اساتید انجام شود
وی تاکید کرد: بهترین نوع پذیرش دانشجوی دکتری توسط دانشگاه است و باید پذیرش دانشجوی دکتری به طور تام توسط دانشگاهها و به محوریت اساتید انجام شود.
به اعتقاد وی، با سیستم فعلی پذیرش دانشجوی دکتری، ارتباط علمی دستیار پژوهش و مدیر پژوهشی که همان استاد راهنماست قطع شده است، زیرا ممکن است مناسبترین فرد برای مقطع دکتری جذب نشود، چرا که استاد مجبور است از فهرست اعلام شده توسط سازمان سنجش فردی را انتخاب کند که در بهترین حالت ممکن است همخوانی لازم را با نیازهای تخصصی و پژوهشی وی و در بدترین حالت شاید شایستگی حضور در آن رشته و مقطع را نداشته باشد و صرفا با انتخاب اتفاقی چند جواب صحیح در آزمون تستی در فهرست قبولی‌ها قرار گرفته باشند.
این عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت با بیان اینکه شیوه متمرکز پذیرش دکتری خسارت‌های زیادی را به آموزش عالی زده است، گفت: تمهیدات و تصمیمات اساسی باید برای اصلاح روش پذیرش دانشجوی دکتری اخذ شود.
ظرفیت دانشگاهها بدون بررسی امکانات لازم دوره دکتری افزایش پیدا نکند
دکتر شهرتاش در ادامه با انتقاد از افزایش بی‌رویه ظرفیت دکتری در دانشگاهها افزود: باید از افزایش ظرفیت دکتری بدون بررسی امکانات دانشگاهها جلوگیری کرد و ظرفیت دانشگاهها بدون بررسی امکانات لازم دوره دکتری افزایش پیدا نکند.
وی تاکید کرد: هر گروه آموزشی نباید مجوز پذیرش دانشجوی دکتری را داشته باشد و گروهها در دانشگاههای مختلف باید از نظر میزان توانایی برای ایجاد و افزایش ظرفیت دکتری بررسی شوند.
وی همچنین پیشنهاد کرد که سال آینده برای استاد راهنما شدن در دوره دکتری حداقل‌هایی اعلام شود و ظرفیت پذیرش دکتری هم بی‌دلیل افزایش پیدا نکند، به طوریکه هر استاد با داشتن معیارهای علمی مطلوب، دانشجو پذیرش کند.
استادیار دانشگاه علم و صنعت در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه اختیار دانشگاه برای پذیرش دانشجوی دکتری کاهش یافته است، گفت: زمانی که دانشگاه دانشجویی را پذیرش نمی‌کند، دلایل خاص خود را دارد به عنوان مثال ممکن است سوابق تخصصی دانشجو با برنامه‌های آن گروه و آن دانشگاه تطبیق نداشته باشد، حتی اگر نمره‌ای که در آزمون کسب کرده است، نمره مورد قبولی باشد، به همین دلیل عاقلانه است که وزارت علوم اختیار دانشگاهها را افزایش دهد.
تبدیل بورس خارج به داخل در وزارت علوم گذشته آسیب‌های زیادی را به آموزش عالی کشور زده است
دکتر شهرتاش با اشاره به تحمیل دانشجوی دکتری به دانشگاهها از طریق تبدیل بورس خارج به داخل از سوی وزارت علوم در دولت گذشته، گفت: در آن رویه وزارت علوم عده‌ای را از طریقی غیر از رویه معمول خود در اخذ آزمون برای بورس خارج جذب می‌کرد بدون اینکه نظر دانشگاه را بخواهد و سپس آنها را به بورس داخل تبدیل وضعیت و به دانشگاهها معرفی می‌کرد و برای افزایش احتمال پذیرش آنان از اعطای کمک های مالی نیز استفاده می کرد که این مساله تاکنون آسیب‌های زیادی را به آموزش عالی کشور زده است.
وی درباره آسیب احتمالی اینکه دانشگاهها تمایل به جذب دانشجوی خود دارند نیز اینگونه پاسخ داد: یکی از دلایل این مساله این است که این دانشجو در همان زمینه‌ای تحصیل کرده است که استاد مربوطه انتظار دارد و استاد می‌داند که این فرد مناسب پیگیری تحقیقاتی است که وی در دست دارد ولی اگر فردی از دانشگاه دیگری رزومه علمی قویتری داشته باشد و بتواند کمک پژوهشی مناسبتری باشد، قطعا استاد مربوطه پس از بازبینی لازم، او را جذب می‌کند.
دکتر شهرتاش با بیان اینکه نباید از دانشگاههای شهرستان غفلت شود، گفت: ممکن است گروههای آموزشی، بدون داشتن امکانات لازم دست به پذیرش دانشجوی دکتری بزنند بنابراین باید حداقل‌هایی برای تعیین استادی که دانشجو را پذیرش می‌کند، مد نظر قرار گرفته شود و برای گروههایی که داوطلب ورود به گردونه پذیرش دانشجوی دکتری شده و یا می شوند، معیارهایی از جنس توانمندیهای علمی اساتید و زیرساخت های پژوهشی گروه مشخص شود.
آزمون دکتری عمومی در هر گرایش، استانداردهای لازم را برای شناسایی واجدین شرایط ندارد
وی در بخش دیگری از سخنان خود به نقد آزمون دکتری پرداخت و با بیان اینکه آزمون دکتری عمومی در هر گرایش، استانداردهای لازم را برای شناسایی واجدین شرایط ندارد، اظهار کرد: دانشجوی کارشناسی ارشد به صورت تخصصی دروس و محور تحقیقاتی خود را با راهنمایی استاد راهنما انتخاب می‌کند و موارد متعددی است که آزمون دکتری از موادی اعلام می‌شود که لزوما دانشجو این دروس را نگذرانده است.
آزمون پذیرش دکتری باید آزمون اختصاصی در دانشگاههای پذیرنده باشد
وی با بیان اینکه آزمون پذیرش دکتری باید آزمون اختصاصی در دانشگاههای پذیرنده باشد، گفت: در این صورت دانشگاه بر مبنای ظرفیت پذیرش اساتید خود و نوع نیاز تخصصی اساتید همان دانشگاه به صورت اختصاصی آزمون ورودی با مواد آزمون متناسب برگزار می نماید و احتمال پذیرش داوطلبین با سوابق علمی مرتبط با نیاز اساتید هم بیشتر می شود.
وی تصریح کرد: آزمون سراسری پذیرش دانشجوی دکتری نیز می تواند به عنوان یک سنجش عمومی مانند آزمون GRE برگزار شود و در رزومه دانشجو مد نظر قرار گیرد، نه اینکه این آزمون محدودکننده دانشجو و استاد شود.
به گفته دکتر شهرتاش، یک تفاوت جدی میان نوع استفاده از آزمون GRE و آزمون فعلی دکتری وجود دارد؛ نتیجه آزمون GRE تنها در رزومه دانشجو معرفی می‌شود در حالی که نتیجه آزمون سراسری دکتری در ایران تعیین کننده فهرست اعلامی قبول شدگان به دانشگاههاست که در واقع محدود کننده حق انتخاب اساتید و حتی داوطلبین است.
این عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ادامه داد: در آزمون فعلی دکتری که به صورت سراسری برگزار می‌شود، برخی دانش آموختگان فوق لیسانس تحت تاثیر جو عمومی، شرکت در این آزمون را به عنوان فرصتی برای خود می‌دانند فارغ از آنکه آمادگی لازم برای ورود به دوره عالی تحقیق را دارند یا نه؛ در حالی که اگر قرار باشد دانشگاهها به صورت اختصاصی آزمون برگزار کنند، تعداد افرادی که در این آزمون شرکت می‌کنند، با توجه به اینکه داوطلبین به صورت پراکنده و با ملاحظه شرایط دانشگاه برگزار کننده در آزمونهای مختلف شرکت می کنند از آن جو عمومی خارج می شوند و تنها افرادی که آمادگی لازم را دارند در آزمونها شرکت می کنند.
برگزاری آزمون سراسری یک حس کاذب برای دانشجویان کارشناسی ارشد به منظور کسب مدرک دکتری ایجاد می‌کند
به اعتقاد وی، برگزاری آزمون سراسری یک حس کاذب برای دانشجویان کارشناسی ارشد به منظور کسب مدرک دکتری ایجاد می‌کند.
استادیار دانشگاه علم و صنعت در ادامه سخنان خود با بیان اینکه در روش فعلی پذیرش دانشجوی دوره دکتری، ارتباط مستقیم بین سوابق علمی دانشجو و نیاز تخصصی استاد ضعیف است، گفت: نتیجه این امر تاخیر در تهیه و انتشار محصولات پژوهشی است؛ چرا که داوطلبی که به صورت متمرکز و فقط در تطبیق با گرایش اساتید به گروهها تخصیص پیدا می کنند باید مدت بیشتری را برای آشنایی و آماده شدن پیش از ورود به دوره تحقیق و احراز شرایط خلاقیت صرف کند.
عدم شایسته‌سالاری یکی دیگر از تبعات پذیرش آزمونی دانشجوی دکتری است که شهرتاش بیان کرد و افزود: به دلیل اینکه دانشجو از طریق آزمون عمومی پذیرفته می‌شود، ارتباط استاد با دانشجو ضعیف‌تر است زیرا هنگامی که دانشجو متوجه می‌شود که پذیرش او از طریق استاد انجام گرفته است، ارتباط قویتری را با او برقرار می‌کند و خود را متعهد‌تر به این همکاری علمی می داند.
در پذیرش دانشجو دکتری باید به ظرفیت‌سازی و ظرفیت‌سنجی توجه شود
دکتر محمدمهدی سالاری‌راد عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر با تاکید بر لزوم اتخاذ ساز و کار صحیح و واقع‌بینانه در ظرفیت سنجی و ظرفیت‌سازی در جذب دانشجوی دکتری، به افزایش وزن ارزیابی دانشگاهها به 70 درصد در گزیش دانشجوی دکتری اشاره و اظهار کرد: این 70 درصد باید به صورت ضابطه‌مند و تعریف شده باشد و لزوما قابلیت کمی‌سازی را نیز داشته باشد. همچنین نباید تمامی این 70 درصدی که به دانشگاهها واگذار شده است، در قالب یک مصاحبه دیده شود زیرا یک دانشجوی دکتری باید در تمامی ابعاد و به ویژه سوابق علمی و پژوهشی وی ارزیابی شود.
سالاری‌راد، در میزگرد "نقد و بررسی سیستم پذیرش دانشجوی دکتری"، گفت: متاسفانه بدعت‌گذاری و رویکردهای بنیان‌سوز معطوف به دانش و دانشگاهها در هشت سال گذشته به نحوی پذیرش دانشجوی دکتری را تحت تاثیر قرار داده است که اصلاح و جبران خسارات آنها نیازمند زمان است و البته در برخی موارد حتی غیر قابل جبران.
وی با اشاره به ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری، اظهار کرد: ظرفیت پذیرش دانشجو دکتری و سنجش دانشجو دو موضوعی است که تاثیر زیادی بر یکدیگر دارند، به همین دلیل باید توجه ویژه‌ای به ظرفیت سنجی و ظرفیت سازی قبل از پذیرش دانشجو دکتری شود.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر تصریح کرد: قبل از اینکه بخواهیم مساله پذیرش دانشجوی دکتری را مورد انتقاد قرار دهیم، باید به روش نامناسب فعلی و فقدان مکانیزم صحیح ظرفیت سنجی و عدم ظرفیت سازی مکفی در این دوره توجه کنیم.
برای پذیرش هر دانشجو باید سرانه در نظر گرفته شود
وی با اشاره به ماده 20 قانون برنامه پنجم گفت: برای پذیرش هر دانشجو باید سرانه در نظر گرفته شود و اگر سرانه‌ای در نظر گرفته نشود مقدمه کار نیز انجام نشده است ولی مؤخره آن یعنی پذیرش دانشجوی دکتری با شتاب‌زدگی و شاید انگیزه‌ها و اهداف غیردانشگاهی انجام می‌شود که این موضوع سبب ایجاد چالش‌های جدی در این امر شده است.
دکتر سالاری‌راد با بیان اینکه طی هشت سال اخیر نه تنها ظرفیت‌سازی مطلوبی در دانشگاهها انجام نشده است، ادامه داد: دانشگاهها همانطور که در این سال‌ها بخشی از سرمایه‌های معنوی خود را از دست داده‌اند سرمایه‌های مادی خود ازجمله سرمایه‌های آزمایشگاهی و تجهیزاتی آنها نیز بدون جایگزینی و مزید بر مشکلات تحریم مصرف شده است. لذا ظرفیت واقعی پذیرش در صورت عدم تامین منابع ارزی لازم شدیدا روند کاهشی دارد.
وی با اشاره به افزایش وزن ارزیابی دانشگاهها به 70 درصد در گزیش دانشجوی دکتری، اظهار کرد: این 70 درصد باید به صورت ضابطه‌مند و تعریف شده باشد و لزوما قابلیت کمی‌سازی را نیز داشته باشد. همچنین نباید تمامی این 70 درصدی که به دانشگاهها واگذار شده است، در قالب یک مصاحبه دیده شود زیرا یک دانشجوی دکتری باید در تمامی ابعاد و به ویژه سوابق علمی و پژوهشی وی ارزیابی شود.
وی با بیان اینکه متاسفانه در دانشگاههای کشور مکانیزم "ظرفیت سنجی" صحیحی وجود ندارد، گفت: بسیاری از اساتید به روش و ظرفیت پذیرش فعلی دانشجوی دکتری نقد جدی دارند و ظرفیت و امکانات دانشگاهی را ناکافی می‌دانند، ولی متاسفانه مراجع تصمیم‌گیری به این نظرات آنچنان که باید وقعی نمی‌گذارند و از مجاری مختلف و به دفعات متعدد در خلال سال تحصیلی عده‌ای را به عنوان دانشجوی دکتری روزانه، شبانه، بورسیه، انتقال از خارج به داخل و قس علیهذا به دانشگاهها گسیل می‌دارند.
برخی از دانشگاهها قابلیت پذیرش دانشجوی دکتری را ندارند
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر با بیان اینکه برخی از دانشگاهها قابلیت پذیرش دانشجوی دکتری را ندارند ، ادامه داد: در حال حاضر اکثر امور دانشگاهها به وزارت علوم منتقل شده است و بسیاری از وظایف وزارت علوم نیز به شورای عالی انقلاب فرهنگی واگذار شده که این مساله موجب بروز چالش‌های فراوانی در دانشگاهها شده است.
شأن شورای انقلاب فرهنگی اعلام افزایش یا کاهش پذیرش دانشجویان دکتری نیست
وی با اشاره به افزوده شدن بیش از 3600 نفر به ظرفیت پذیرش دانشجویان دکتری در تیر ماه سال گذشته، تصریح کرد: این ظرفیتی است که دبیر شورای انقلاب فرهنگی اعلام کرده است. اما باید دانست که شأن شورای انقلاب فرهنگی اعلام افزایش یا کاهش پذیرش دانشجویان دکتری نیست، شورای عالی انقلاب فرهنگی در جایگاه سیاستگذاری است، شأن این شورا سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان برای دانشگاههاست نه تعیین ظرفیت دکتری. این مسئله نه تنها موجب حذف اختیارات دانشگاهها می‌شود بلکه اختیارات وزارت علوم را نیز محدود می‌کند.
دکتر سالاری با بیان اینکه نمیتوان به یکباره مانند سال 91 پذیرش دانشجوی دکتری را دو برابر کرد، گفت: متاسفانه دانشگاهها در دوران غلبه کمیت بر کیفیت به سر می‌برند و مدیریت فعلی آموزش عالی کشور و دانشگاهها وظیفه سنگینی را در سالهای آینده برای ایجاد توازن در کمیت و کیفیت بر عهده دارند.
وی با اشاره به افزایش وزن ارزیابی دانشگاهها به 70 درصد در گزیش دانشجوی دکتری، اظهار کرد: این 70 درصد باید به صورت ضابطه‌مند و تعریف شده باشد و لزوما قابلیت کمی‌سازی را نیز داشته باشد. همچنین نباید تمامی این 70 درصدی که به دانشگاهها واگذار شده است، در قالب یک مصاحبه دیده شود زیرا یک دانشجوی دکتری باید در تمامی ابعاد و به ویژه سوابق علمی و پژوهشی وی ارزیابی شود.
برگزاری یک آزمون تستی نمیتواند معیار مناسبی برای شناسایی دانشجو باشد
این عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر با اشاره به اهمیت توجه دانشگاهها به رزومه علمی داوطلبان ورود به دوره دکتری، تصریح کرد: سابقه علمی دانشجو می‌تواند ملاک مناسبی برای پذیرش وی در دانشگاه باشد و اگر رزومه و سابقه علمی دانشجو نتواند وی را به دانشگاه بشناساند قطعا برگزاری یک آزمون تستی نمیتواند معیار مناسبی برای شناسایی دانشجو باشد کما اینکه یک مصاحبه 10 تا 15 دقیقه‌ای نیز قادر به چنین کاری نیست.
وی با بیان اینکه اختیاری که به دانشگاه برای پذیرش دانشجوی دکترا واگذار شده باید در یک قالب قابل دفاع و منطقی طراحی شود، گفت: نه تنها سوابق علمی داوطلبین برای ورود به مقطع دکتری برای دانشگاه مهم است بلکه نظر استاد راهنما نیز با اهمیت است و باید با وزنی متناسب و متوازن به عنوان بخشی از 70 درصد در ارزیابی داوطلبین لحاظ شود.
دکتر سالاری با بیان اینکه گزینش نهایی نمیتواند خارج از ارزیابی دانشگاهها باشد، گفت: شفافیت در گزیش مهمترین بخش است چه در آن 70 درصد در اختیار دانشگاه و چه در 30 درصد مربوطه به آزمون. اما متاسفانه این مسئله‌ای است که تا کنون به آن توجهی نشده است.
عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر در خاتمه با اشاره به رویه معرفی دانشجوی دکتری از طریق تبدیل بورس خارج به داخل در سالهای گذشته، گفت: باید اعزام دانشجو به خارج از کشور طبق شرایطی معین و شفاف و به صورت هدفمند و با اعلام عمومی از طریق آزمون و مکانیزم‌های ارزیابی صحیح و جامع صورت بگیرد. همچنین قویا توصیه می‌شود که بخش غالب منابع مالی اعزام دانشجویان بورسیه به خارج به اعزام‌های کوتاه مدت 6 تا 9 ماهه دانشجویان دکتری داخل تعلق گیرد، چرا که با هزینه اعزام یک دانشجوی بورسیه به خارج می‌توان 7 تا 10 دانشجوی دکتری داخل را برای فرصت تحقیقاتی و انجام بخشی از تحقیقات مربوط به پایان‌نامه‌هایشان به دانشگاههای معتبر اعزام نمود تا علاوه بر غنا بخشیدن و تعمیق علمی آنها موجبات بسط همکاری‌های بین‌المللی و دیپلماسی علمی مورد نظر رئیس جمهور را فراهم سازند.
تنظیم میزگرد: سحر بابایی
